Ekonomiści obozu narodowego. „Profesura, przemysłowcy i ziemianie” – Audycja „Dziedzictwo i Pamięć”

20 września 2022

W grudniu 1922 roku wybitny polski historyk Władysław Konopczyński, zostawszy posłem Sejmu I kadencji, napisał w swoich dziennikach, że obóz narodowy posiadał w parlamencie „niezaprzeczalnie najwięcej sił wysoko wykwalifikowanych”. Wśród nich wymienił także ekonomistów, którzy zdaniem prof. Jana Żaryna byli „ówczesną plejadą gwiazd”.

Władysław Konopczyński wymienił takie osoby jak m.in. Stanisław Głąbiński, Andrzej Wierzbicki, Jerzy Gościcki i Witold Staniszkis. – Obóz narodowy po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wygrał dwukrotnie wybory parlamentarne, zarówno w 1919 roku, jak i w 1922. Z punktu widzenia demokracji był przygotowany najlepiej, żeby pełnić ważne funkcje we władzy wykonawczej – rozpoczyna Jan Żaryn, dyrektor Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego.

Wśród narodowców było bardzo wielu profesorów wyższych uczelni, szczególnie z Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie – tutaj przykład prof. Stanisława Głąbińskiego, czy też Uniwersytetu Jagiellońskiego, Warszawskiego, potem Poznańskiego. To był zbiorowy autorytet, który miał możliwość, ale także wiedzę na temat tego, jak wydobywać młode państwo polskie z kryzysu odziedziczonego, bo byli trzej zaborcy, a z drugiej strony z czasów I wojny światowej – dodaje gość Jedynki.

Prof. Jan Żaryn zauważa, że „wśród działaczy narodowych byli teoretycy, profesura, ale byli także praktycy, na przykład przemysłowcy, jak Andrzej Wierzbicki, który był prezesem Lewiatanu, czyli największego stowarzyszenia grupującego najważniejszych przedsiębiorców polskich”. – Natomiast z trzeciej strony byli to także ziemianie, również wykształceni praktycy. Przykładem był późniejszy prof., Witold Staniszkis z majątku obok Kutna – słyszymy.

Zabór pruski jako kuźnia ekonomistów narodowców

Który z zaborów był kuźnią tych ekonomistów narodowców? – Zabór austriacki, który pozwalał na istnienie polskich uczelni. Dobrym przykładem jest Stanisław Głąbiński, będący postacią najważniejszego formatu. Był nie tylko ekonomistą i specjalistą od spraw skarbowości, ale także myślicielem, który próbował swoją wiedzę przełożyć na grunt Sejmu Ustawodawczego. Miał największy wkład w kształt ustroju państwa polskiego – twierdzi prof. Jan Żaryn.

– Trzeba wiedzieć, że ekonomiści narodowcy mieli świadomość, że gospodarka jest wkomponowana w całość życia społeczno-gospodarczego, kulturalnego, ustrojowego i państwowego – kontynuuje ekspert.

Najbardziej rozwinięty? Zabór pruski

Galicja, w przeciwieństwie do zaboru pruskiego, pod względem cywilizacyjnym była słabo rozwinięta. Kim byli pochodzący stamtąd praktycy?

– To byli przede wszystkim polscy ziemianie – oczywiście ta grupa społeczna, która niosła praktykę gospodarowania. Ten nacisk germanizacyjny, który dotykał m.in. kwestii własnościowych, spowodował niezwykle silny solidaryzm, a dziś powiedzielibyśmy: solidarność międzywarstwową i tworzenie relacji między klasami społecznymi – mówi prof. Jan Żaryn.

– Rola ziemiaństwa, a także Kościoła, z ks. Piotrem Wawrzyniakiem na czele, ale również członków Ligi Narodowej, jak Bernard Chrzanowski i rodzina Sejdów, sprawiała, że potrafili wytworzyć takie relacje wewnętrzne, społeczne i gospodarcze, jakie obóz narodowy chciałby widzieć jako wzorzec dla Galicji czy zaboru rosyjskiego. Nie mówiąc już o ziemiach, które były w XIX wieku ziemiami zabranymi, a które weszły jako najbardziej zrusyfikowany komponent do Polski – dodaje nasz rozmówca.

tekst: jedynka.polskieradio.pl

Zachęcamy do odsłuchania całości audycji na stronie Polskiego Radia.

Autor: Redakcja IDMN