Ignacy Jan Paderewski i Roman Dmowski. Ambasadorzy sprawy polskiej w Paryżu – Audycja „Dziedzictwo i Pamięć”

5 lipca 2022

Traktat wersalski, który zakończył I wojnę światową, był efektem działań i negocjacji podejmowanych m.in. przez polską delegację w Paryżu. – Roman Dmowski, Ignacy Jan Paderewski i delegaci Józefa Piłsudskiego pokazali, co oznacza obrona polskich interesów i dopominanie się o polskie racje – mówi w Programie 1 Polskiego Radia prof. Jan Żaryn. Jaką rolę odegrali w odzyskaniu przez Polskę niepodległości i ustaleniu jej granic?

W styczniu 1919 roku rozpoczęła się konferencja pokojowa w Paryżu, podczas której miały zapaść niezwykle istotne decyzje dla przyszłości Polski. Dlaczego delegatami strony polskiej zostali Roman Dmowski i Ignacy Jan Paderewski, a nie Józef Piłsudski. – To wynik historycznego kompromisu. Józef Piłsudski i rząd Jędrzeja Moraczewskiego byli traktowani przez Ententę jako zwolennicy reprezentujący sojusz Polski z Niemcami (…). Piłsudski i Dmowski potrafili w ciągu stycznia, dzięki Paderewskiemu, dojść do porozumienia – wyjaśnia prof. Jan Żaryn.

– W sytuacji strategicznie ważnej naczelnik państwa pozostawał tymże naczelnikiem, natomiast lewicowy rząd – de facto niedemokratyczny, jeśli uznamy, że demokracja to wola społeczeństwa – Jędrzeja Moraczewskiego został odsunięty. W to miejsce powstał rząd Ignacego Jana Paderewskiego, w którym znaleźli się zarówno zwolennicy naczelnika państwa, jak i zwolennicy Komitetu Narodowego Polskiego oraz szerszego tła politycznego. KNP miał przekształcić się w delegację rządu i państwa polskiego na konferencję wersalską – dodaje ekspert Jedynki.

Ostatecznie 16 stycznia 1919 roku podano nazwiska polskich delegatów: Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego, który jednak do marca 1919 roku był nieobecny. – W związku z tym mieliśmy prawo do tzw. trzeciego delegata. Został nim Władysław Grabski – słyszymy.

Kilkugodzinne przemówienie Romana Dmowskiego

29 stycznia 1919 roku podczas obrad w stolicy Francji Roman Dmowski wygłosił bardzo słynne kilkugodzinne przemówienie w językach: francuskim i angielskim. – Postulaty, które zostały w tym przemówieniu wygłoszone, miały później ciąg dalszy w notach, które stanowiły oficjalne stanowisko polskie w sprawie granic. Wszystkie granice państwa polskiego zostały przez Romana Dmowskiego określone i w ciągu tych pięciu godzin przemówienia starał się udowodnić racjonalność tego programu – zauważa prof. Jan Żaryn.

– Program Romana Dmowskiego i całej polskie delegacji to była budowa wielkiej Polski – przyznaje.

Należy dodać, że w skład polskiej delegacji wchodzili także przedstawiciele naczelnika państwa. – Wszyscy od początku zdawali sobie sprawę, że pierwszym delegatem i tym, który rozprowadza polską politykę na terenie Paryża, jest Roman Dmowski. Współpraca była idealna, ponieważ potrafili zrozumieć, że bez Romana Dmowskiego nic tam się nie da osiągnąć – tłumaczy prof. Jan Żaryn.

Obrona polskich interesów

Ignacy Jan Paderewski pojawił się w Paryżu w marcu 1919 roku. – Roman Dmowski pisał w liście do Stanisława Grabskiego, że z utęsknieniem czeka, aby wreszcie przybył. Z tego powodu, że jest człowiekiem, który spowoduje zupełnie inna atmosferę – twierdzi prof. Jan Żaryn.

– Roman Dmowski w ciągu tych pierwszych miesięcy ujawnił swoje niezwykłe talenty dyplomatyczne, ale jednocześnie zgodnie z interesem polskim pokazał się jako trochę nienegocjacyjny. W związku z tym wrogość skupiła się na postaci Romana Dmowskiego. Ignacy Jan Paderewski miał odblokować ten wizerunek, czyli ocieplić wizerunek Polski i rozpocząć negocjacje na niejako innym poziomie wrażliwości wobec sprawy polskiej – przypomina gość Programu 1.

– Rozwiązania podstawowe traktatu wersalskiego były wielkim sukcesem Polski. Przede wszystkim z racji oficjalnego uznania państwa polskiego, nawiązywania stosunków dyplomatycznych z Francją, Włochami, Stanami Zjednoczonymi i Stolicą Apostolską. To był proces, który trwał od pierwszych miesięcy 1919 roku, dzięki temu, że mieliśmy swoją delegację na kongresie wersalskim (…). Roman Dmowski, Ignacy Jan Paderewski i delegaci Józefa Piłsudskiego pokazali, co oznacza obrona polskich interesów i dopominanie się o polskie racje. Pokazali też, że negocjacje muszą być twarde i jednocześnie elastyczne – dopowiada prof. Jan Żaryn.

tekst: jedynka.polskieradio.pl

Zachęcamy do odsłuchania całości audycji na stronie Polskiego Radia.

Autor: Redakcja IDMN