KS. DR MARCIN RÓŻAŃSKI – „Ks. Julian Feliks Chrościcki (1892-1973)”

27 maja 2021

Ks. Julian Feliks Chrościcki urodził się 26 maja 1892 r. we wsi Szymony (gmina Chrościce), która należała do parafii w Kałuszynie. Jego rodzicami byli Władysław i Marianna z d. Zembrzuska[1].

Uczęszczał do szkoły podstawowej w Kałuszynie. Po jej ukończeniu rodzice przenieśli go do Warszawy, gdzie kontynuował naukę w Gimnazjum im. Rocha Kowalskiego, znajdującego się wówczas przy ul. Świętokrzyskiej 27. Gimnazjum ukończył w 1911 r., po czym wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Warszawie. Po jego ukończeniu, 30 listopada 1916 r. przyjął święcenia kapłańskie w kościele św. Krzyża z rąk abp. Kazimierza Ruszkiewicza, sufragana warszawskiego[2].

Po święceniach ks. Julian Chrościcki pracował jako wikariusz i prefekt (nauczyciel religii) w Warce n. Pilicą (1916-1917) oraz w Łowiczu –najpierw w parafii św. Ducha, a następnie przez trzy lata jako wikariusz i prefekt w para

fii Przemienienia Pańskiego[3] oraz w parafii św. Stanisława Kostki. Proboszczem tej ostatniej był ks. Wincenty Tymieniecki[4], późniejszy pierwszy biskup diecezji łódzkiej[5]. W 1920 r. ks. Chrościcki został skierowany do pracy w Koluszkach (1920-1922). Uczył tam religii w szkole kolejowej, a także kierował progimnazjum dla starszej młodzieży[6].

Rok 1922 był dla ks. Juliana dość wyjątkowy. Został przeniesiony do Warszawy jako prefekt i uczył w szkołach podstawowych, a także w Żeńskim Gimnazjum im. Marii Curie Skłodowskiej, Gimnazjum Heleny Rzeszotarskiej oraz w Gimnazjum św. Stanisława Kostki, pełniąc w latach 1927-1936 również funkcję kierownika Prywatnej Szkoły Powszechnej im. Stanisława Kostki[7]. Jednocześnie, nie przerywając pracy w szkołach, odbywał specjalistyczne studia na Uniwersytecie Poznańskim, który zmienił na Uniwersytet Warszawski, uzyskując tam najpierw stopień magistra (21 lipca 1924 r.)[8], a następnie broniąc doktorat z teologii (4 stycznia 1927 r.) na podstawie dysertacji „Jałmużna w świetle etyki katolickiej”[9]. Promotorem w obu przypadkach był ks. Ignacy Grabowski[10].

Jako prefekt w warszawskich szkołach pełnił również przez 6 lat funkcję Sekretarza Koła Księży Prefektów w Warszawie[11].

Ks. Julian Chrościcki od 1 grudnia 1934 r. aż do swojej śmierci pełnił posługę proboszcza parafii św. Teresy od Dzieciątka Jezus we Włochach[12]. Po wybuchu II wojny światowej, jako wiceprezes Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Warszawie, organizował na terenie swojej parafii pomoc materialną dla ubogich[13]. 18 września 1942 r. został aresztowany i do 17 stycznia 1943 r. przetrzymywany w więzieniu na Pawiaku w Warszawie. Opis jego pobytu w tym więzieniu opisał znany nauczyciel i pisarz  Leon Wanat[14]. Następnie do 12 lutego 1943 r. więziono go w obozie koncentracyjnym na Majdanku w Lublinie[15].W tym czasie ks. Chrościcki odznaczał się niezłomną postawą jako kapłan, udzielając pomocy więźniom. Także  parafianie nie zapomnieli o swoim duszpasterzu, przesyłając mu paczki żywnościowe[16]. Wielką gorliwością w tym przedsięwzięciu odznaczał się pan Kocemba (mistrz masarski), a paczki dowoziła z narażeniem życia Olga Sajleowa[17].

15 maja 1944 r. staraniem parafian, którzy zebrali fundusze na wykupienie proboszcza z więzienia, ks. Chrościcki został zwolniony. Najpierw udało się go przenieść z obozu[18] do więzienia w Zamku Lubelskim, gdzie najprawdopodobniej umieszczono go w szpitalu, jednocześnie skreślając z listy więźniów, co oznaczało, że uznano go za zmarłego. W taki sposób opuścił więzienie i powrócił do swojej parafii we Włochach[19].

1 grudnia 1944 r. ówczesny rządca diecezji abp Szlagowski[20] mianował go członkiem Kapituły Kolegiaty w Łowiczu [21], a 15 marca 1946 r. przeniósł go jako kanonika do Katedralnej Kapituły Warszawskiej[22]. Wówczas od 22 marca 1946 r. do 15 kwietnia 1959 r. ks. Chrościcki pełnił funkcję penitencjariusza diecezjalnego[23]. 17 lutego 1945 r. abp Szlagowski, nie zwalniając ks. Chrościckiego z obowiązków administratora parafii, mianował go rektorem Wyższego Seminarium Duchownego św. Jana Chrzciciela w Warszawie, które wówczas było zlokalizowane w Czubinie k. Rokitna[24]. Inauguracja seminarium odbyła się 7 marca 1945 r.[25] 17 września 1945 r. seminarium zostało przeniesiono w swoje miejsce macierzyste, do budynku przy Krakowskim Przedmieściu. Tam 20 września 1945 r. klerycy rozpoczęli nowy rok akademicki[26]. Obowiązki rektora ks. Chrościcki pełnił do 31 sierpnia 1949 r.[27] W dekrecie odwołującym go z tego stanowiska prymas Wyszyński zapisał: „Wiem, z jaką gorliwością pracował Ksiądz Profesor nad wychowaniem młodzieży duchownej; ten wielki wkład pracy wynagrodzi swoją hojnością Bóg, a wdzięcznością – duchowieństwo Archidiecezji”. W tym czasie, oprócz obowiązków administratora parafii i rektora seminarium, ks. Chrościcki prowadził wykłady w seminarium z teologii pastoralnej. Wykładowcą pozostał do 1968 r.[28]

Ksiądz Chrościcki 1 stycznia 1953 r. został mianowany dziekanem dekanatu Warszawa-Okęcie i pełnił tę funkcję do 7 kwietnia 1973 r.[29].

Ks. Chrościcki jako kanonik Kapituły Katedralnej 12 stycznia 1953 r. roku wraz z innymi duchownymi składał homagium prymasowi Wyszyńskiemu, który został kardynałem[30]. Prymas Polski mógł dopiero w 1957 r. pojechać do Rzymu i odebrać kapelusz kardynalski. Po powrocie prymasa Wyszyńskiego z Rzymu, 21 VI 1957 r., podczas zebrania księży dziekanów archidiecezji kardynał Wyszyński ogłosił listę odznaczonych przez Ojca św. Wśród odznaczonych, prałatem domowym został m.in. ks. Julian Chrościcki[31]. W 1953 r. ks. Julian Chrościcki został Prałatem Domowym Jego Świątobliwości[32].

Prymas Wyszyński cenił ks. Chrościckiego jednak nie omieszkał także zastosowywać niedociągnięć gorliwego kapłana.  25 grudnia 1956 r. zaprosił go z kazaniem do katedry w Warszawie. Prymas zapisał: „Suma pontyfikalna w katedrze o godz. 10.30. Po nabożeństwie tercji, przy śpiewie gregoriańskim kazanie miał ks. kan. Chrościcki, z wielkim zapałem i gorliwością, ale nieprzygotowany”[33]. Kardynał Wyszyński odwiedzał ks. Chrościckiego prywatnie (np. podczas imienin 16 lutego 1957 r.)[34] a także powołał go do honorowej komisji budowy seminarium metropolitalnego na Bielanach w Warszawie[35].

Wiele ciekawych wspomnień o ks. Chrościckim napisali księża, którzy pochodzą z parafii św. Teresy lub jego byli wikariusze, o czym możemy przeczytać w zbiorze wspomnień o ks. Chrościckim[36].

Wiele osób z parafii otaczało szacunkiem swego proboszcza. Do takich osób należały wdowy z Włoch, które po wywózce mężczyzn w 1944 r. straciły swoich mężów[37], angażując się przy parafii i włączając się w różne dzieła charytatywne.

Aktywne życie duszpasterskie ks. Juliana Chrościckiego zakończyło się 9 września 1973 r. Po porannej niedzielnej mszy św. proboszcz zasłabł. Mimo przewiezienia go do szpitala zmarł w wieku 81 lat[38].

Uroczystości żałobne odbyły się w parafii św. Teresy od Dzieciątka Jezus 13 września. Kazanie pogrzebowe wygłosił prymas Stefan Wyszyński[39]. W pogrzebie udział wzięło siedmiu biskupów, ok. 400 księży oraz rzesza wiernych, którym posługiwał zmarły proboszcz[40]. Po mszy św. ciało pierwszego proboszcza złożono do grobu, umieszczając je w krypcie kościoła[41].

Pamięć o pierwszym proboszczu parafii św. Teresy od Dzieciątka Jezus i Męczenników Rzymskich nie zakończyła się w chwili jego śmierci. Do jego grobu po dziś dzień przychodzą wierni, aby modlić się za duszę śp. Proboszcza. Powstały dwie książki na jego temat. Pierwsza z nich to biografia[42], a druga to bardzo ciekawy zbiór wspomnień o księdzu Julianie, które zebrała p. Anna Kaczmarek[43], parafianka dokumentująca pamięć o ks. Chrościckim. Także badacze historii Włoch nie omijają wybitnej postaci pierwszego proboszcza, pisząc o nim jako o kapłanie niezłomnym, oddanym i służącym drugiemu człowiekowi[44].


[1] AMKWa, t.: Julian Chrościcki: Życiorys ks. Juliana – Feliksa Chrościckiego, s. 1, b. sygn.

[2] APTiMR, t. Dokumenty archiwalne parafii św. Teresy od Dzieciątka Jezus: Odpowiedzi na pytania kwestionariusza dla Katalogu Kościołów i Duchowieństwa Archidiecezji Warszawskiej za rok 1957, nr. 45, s. 2, sygn. 5.

[3] AMKWa, t. Julian Chrościcki: Karta personalna 1.

[4] Wincenty Tymieniecki, (1871-1934), biskup, święcenia kapłańskie przyjął 1895 r., a święcenia biskupie 1921 r. Był pierwszym biskupem diecezji łódzkiej.

[5] AMKWa, t. Julian Chrościcki: Życiorys…, s. 1

[6] Tamże.

[7] Tamże, s. 2.

[8] Dyplom nadający stopień magistra, „Uwierzyć”, nr 39:2019, s. 39.

[9] Dyplom uzyskania stopnia doktorskiego, „Uwierzyć”, nr 39:2019, s. 40.

[10] Ignacy Grabowski, ur. 22 sierpnia 1878 r., duchowny rzymsko-katolicki; studia uniwersyteckie z zakresu prawa kanonicznego odbywał we Lwowie i Rzymie. Był wykładowcą we Lwowie i Warszawie. Zm. 25 marca 1950 r. w Warszawie.

[11] AMKWa, t. Julian Chrościcki: Własnoręcznie napisany życiorys ks. Juliana Chrościckiego.

[12] Tamże, Karta personalna 2.

[13] A. Goszczyńska, Ksiądz Julian…, s. 64.

[14] L. Wanat, Ksiądz doktor Julian Chróścicki – więzień Pawiaka, w: Ojcowskie serce…, s. 142-145.

[15] AMKWa, t. Julian Chrościcki: Własnoręcznie napisany życiorys…

[16] Archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku (dalej: APMM), Kartoteka więźniów otrzymujących paczki, sygn. XI-42.

[17] H. Meller, Wspomnienie, w: Kronika parafialna…, s. 28.

[18] APMM, Pismo dr Janiny Kiełboń z 21 czerwca 2001 r.,sygn. IV-4370-585/2001; Lista więźniów skreślonych z ewidencji, I d.17, k. 1; Wykaz więźniów, sygn. XI-34/II, s. 184.

[19] B. Orska, Lata trudu – lata nadziei, w: Ojcowskie serce…, s. 152.

[20] Antoni Szlagowski, ur. 10 lipca 1864 r. w Gulczewie, zm. 28 lutego 1956 r. w Milanówku, był biskupem rzymskokatolickim i w latach 1928-1956 – biskupem pomocniczym warszawskim.

[21] AMKWa, t. Julian Chrościcki: Pismo ks. abp Antoniego Szlagowskiego do ks. Julian Chrościckiego z 1 grudnia 1944 r. nr 4576.

[22] Tamże, Karta personalna 2.

[23] Tamże, Życiorys…, s. 3.

[24] Tamże, Dekret nominacyjny z 17 lutego 1945 r.

[25] Tamże, Życiorys…, s. 2

[26] W. Malej, Seminarium Duchowne, w: Szkice do dziejów Archidiecezji Warszawskiej, Rzym 1966, s. 219.

[27] AMKWa, t. Julian Chrościcki: Dekret odwołujący ks. Chrościckiego z funkcji rektora seminarium z 31 sierpnia 1949 r.

[28] A. Goszczyńska, Ksiądz Julian…, s. 104.

[29] AMKWa, t. Julian Chrościcki: Dekret nominacyjny z 17 grudnia 1952 r., nr. 7176; Karta personalna 2.

[30] M.P. Romaniuk, Życie, twórczość i posługa Stefana Kardynała Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia, t. 1, Warszawa 1994, s. 572.

[31] S. Wyszyński, Pro Memoria 1956-57, t. IV, s. 297.

[32] H. Cibor, J. Kolasiński, Kalendarium, w: Ojcowskie serce. Zbiór wspomnień o Księdzu Prałacie Julianie Chrścickim, p. red. A. Kaczmarek, Warszawa b.r.w., s. 259.

[33] S. Wyszyński, Pro Memoria IV, s. 72.

[34] Tamże, s. 132.

[35] Tamże, s. 457.

[36] E. Engelbrecht, Mój Ojciec Duchowny, w: Ojcowskie serce…, s. 66-67; K. Olszewski, Człowiek Boży, w: Ojcowskie serce…, s. 78-80; J. Huryn, Dawał żywe świadectwo wiary, w: Ojcowskie serce…, s. 86-88.

[37] K. Olszewski, Człowiek Boży…, 78-79.

[38] A. Goszczyńska, Ksiądz Julian…, s. 180.

[39] M.P. Romaniuk, Życie, twórczość i posługa…, t. IV, Warszawa 2002, s. 119.

[40] A. Goszczyńska, Ksiądz Julian…, s. 181.

[41] APTiMR, t. Dokumenty: Nekrolog śp. ks. Juliana Chrościckiego;  A. Goszczyńska, Ksiądz Julian…, s. 182.

[42] A. Goszczyńska, Ksiądz Julian…

[43] Ojcowskie serce…

[44] R. Gawkowski, Moja Dzielnica Włochy..; „Uwierzyć”, nr 39:2019.

Autor: Redakcja IDMN