Niewiasta mężna – jenerałowa Jadwiga Zamoyska – Audycja „Dziedzictwo i Pamięć”

Rok 2023, decyzją Sejmu RP, został ogłoszony Rokiem Jadwigi Zamoyskiej (1831-1923) jednej z najwybitniejszych Polek, żony gen. Władysława Zamoyskiego (najbliższego współpracownika księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, w którego imieniu kierował polityką zagraniczną Hotelu Lambert po powstaniu listopadowym).

To autorka pamiętników – źródła wiedzy o Wielkiej Emigracji, działającej na rzecz edukacji, oświaty, kształtowania postaw patriotycznych mieszkańców ziem polskich pod zaborami – twórczyni słynnej Szkoły Domowej Pracy Kobiet w Kórniku w 1881 roku, założycielka (wraz z synem, także Władysławem) Fundacji Zakłady Kórnickie w 1924 roku (powstała z oddanego Narodowi Polskiemu majątku nieruchomego w Wielkopolsce oraz w Małopolsce).

Doceniając zasługi Zamoyskiej, Michalina Grodzicka nazwała ją „niewiastą mężną”. – Była to kobieta samodzielnie myśląca, mająca swoją aktywność w przestrzeni polskiej historii. Wykształcenie odebrała dzięki rodzicom, a dom Adama Tytusa Działyńskiego to jedna z najznakomitszych rodzin polskich – mówi prof. Jan Żaryn, dyrektor Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego.

Wszechstronne wykształcenie

Jak zauważa gość audycji, Jadwiga Zamoyska uczyła się wszystkiego, co znajduje się dziś w kanonie wyższych studiów. – Literatura piękna, geografia i historia. Rysowała, grała na instrumentach. Można powiedzieć, że została jej przekazana wszechstronna dawka wiedzy – wylicza. Dodaje, że rodzina ta zarówno ze strony Działyńskich, jak i Zamoyskich „miała wkodowaną służbę ojczyźnie”.

Wyjątkowa osobowość Jadwigi ujawniła się dzięki mężowi, generałowi Władysławowi Zamoyskiemu. Prowadził on bardzo aktywną politykę zagraniczną księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. Wielka Emigracja miała ważne zadanie: walkę o powrót Polski na mapę Europy. – Ta para niezwykle się kochała i wspierała wzajemnie. Bardzo szybko Jadwiga staje się matką dwóch synów i córki – zaznacza prof. Żaryn.

W służbie ojczyźnie, w służbie kobietom

Mimo intensywności życia rodzinnego chciała towarzyszyć mężowi w jego licznych misjach dyplomatycznych. Jej wsparcie miało bardzo konkretną formę. – Miała zdolności językowe i była tłumaczem. Potrafiła wykorzystać te swoje zdolności, jednocześnie miała dar literacki. A zatem to ona prowadziła korespondencję, to ona pisała, sprawdzała, robiła redakcję i korekty – tłumaczy gość Programu 1 Polskiego Radia.

Filarami myślenia Zamoyskiej o miejscu kobiety były słowa: „praca umysłowa, duchowa i fizyczna”. Po śmierci męża zaczęła szukać swojego miejsca. Wsparcie otrzymała ze strony zakonu filipinów i to wytyczyło jej drogę służenia kobietom. Nie bez znaczenia pozostał również fakt otrzymania przez jej syna wyjątkowego spadku. Jan Zamoyski zapisał mu bowiem 13 tys. hektarów majątku w Kórniku.

Za zgodą Władysława juniora Jadwiga tworzy tam słynną Szkołę Domowej Pracy Kobiet. – Odbiorczyniami tej szkoły były dziewczyny, kobiety ze sfery ziemiańskiej. Uzyskały one zdolność do zajmowania się ekonomią gospodarstwa nie tylko domowego, ale całością relacji ze służbą, z otoczeniem, ze wsią – wskazuje prof. Żaryn.

tekst: jedynka.polskieradio.pl

Zachęcamy do odsłuchania całości audycji na stronie Polskiego Radia.