Władysław Konopczyński. „Najwybitniejszy polski historyk XX wieku”– Audycja „Dziedzictwo i Pamięć”

Profesor Zofia Zielińska nazwała go najwybitniejszym polskim historykiem XX wieku. Był autorem dwóch znaczących dla wiedzy o naszej historii prac: „Dziejów Polski nowożytnej” i „Konfederacji Barskiej”. W Programie 1 Polskiego Radia mówiliśmy o Władysławie Konopczyńskim – historyku związanym z ruchem narodowym.

Po wybuchu II wojny światowej Władysław Konopczyński znalazł się w gronie profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego uwięzionych w ramach niemieckiej „Sonderaktion Krakau”.

– Po powrocie z obozu Sachsenhausen włączył się natychmiast do działań tajnych i konspiracyjnych. Był wykładowcą podziemnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Chciał również napisać podręcznik do historii politycznej II RP, w którym to okresie sam był jej współtwórcą. Ostatecznie został on wydany dopiero w latach 90., po odzyskaniu przez Polskę niepodległości – opisuje prof. Jan Żaryn.

Po roku 1945 władze komunistyczne nazwały jego publikacje „szowinistycznie obciążonymi” i przepojonymi „furią rasistowską”. Zmuszony do opuszczenia uniwersytetu historyk zmarł na zawał serca w 1952 roku. – W 1947 roku zaczęto go wyrzucać ze wszystkich stanowisk. Mówiono, że mamy od czynienia z „antysemitą”, „szowinistą”, który jest „nacjonalistą” i który w związku z tym jest „niepostępowy” – opowiada gość Jedynki.

– Ostatnie lata życia spędził w swoim majątku poza Krakowem. Tam obchodził 50-lecie swojej profesury. Tylko jeden uczeń był na tyle odważny, żeby przyjechać, tj. prof. Władysław Czapliński – dodaje.

Niestuprocentowy endek

Nasz bohater był zaangażowany w życie polityczne swojej epoki i związany z ruchem narodowym. Choć jak sam pisał, cieszył się w tym środowisku szacunkiem, to uważano, że nie jest stuprocentowym endekiem.

– Można paradoksalnie powiedzieć, że endecja miała to do siebie, iż w ogóle nie było tam stuprocentowych endeków. Należeli oni do pewnej grupy społecznej, a w tym przypadku do wybitnych polskich intelektualistów, którzy byli ludźmi wolnymi. Nawet przynależność do partii i lojalność w stosunku do niej nie zamykały im drogi do własnych przemyśleń oraz sprzeciwu wobec tych elementów ideowych czy praktycznych działań narodowej demokracji, z którymi by się nie zgadzali. Stąd Władysław Konopczyński należał do pewnego, szczególnie w Krakowie, wybitnego grona intelektualistów obozu narodowego, którzy chodzili własnymi drogami – wyjaśnia prof. Jan Żaryn.

Działalność polityczna

Władysław Konopczyński w ramach działalności pozanaukowej był członkiem m.in. Ligi Narodowej, publikował w pismach ruchu narodowego, został ekspertem podczas konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 roku, wybrano go także posłem. Historyk przyjaźnił się z Romanem Dmowskim, należał też do krytyków przewrotu majowego.

tekst: jedynka.polskieradio.pl

Zachęcamy do odsłuchania całości audycji na stronie Polskiego Radia.