1 kwietnia – 128 lat temu powstała Liga Narodowa (1893)

Tajna organizacja niepodległościowa powołana w Warszawie z inicjatywy Romana Dmowskiego była efektem krytycznej oceny działań tajnej Ligi Polskiej, założonej na początku sierpnia 1887 r. w Szwajcarii przez emigrantów – weteranów Powstania Styczniowego. Młodzi działacze LP zarzucali Centralizacji małą skuteczność, a także rosnące uzależnienie od wpływów masońskich.

Projekt przeniesienia ośrodka kierowniczego do kraju i zdynamizowania działalności trójzaborowej dojrzewał latem 1892 r., na spotkaniach odbywanych w Genewie z Zygmuntem Balickim – animatorem tajnego Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Ogłoszenie secesji, zaplanowane na jesień t. r., opóźniło aresztowanie Dmowskiego. Podczas powrotu z paryskiego stypendium, 12 sierpnia 1892 r., carska policja zarekwirowała mu na granicy statut nowej organizacji zapisany chemicznym atramentem na odwrocie kart albumu z widokami Wersalu. Osadzony w Cytadeli, opuścił ją po 4 miesiącach i wpłaceniu kaucji 3 stycznia 1893 r. Pomimo dozoru policyjnego i oczekiwania na wyrok zabrał się za organizację nowego ruchu.

1 kwietnia 1893 r., na specjalnie zwołanym posiedzeniu w Warszawie działacze z Królestwa Polskiego wypowiedzieli posłuszeństwo Centralizacji Ligi Polskiej, tworząc nową, tajną organizację – Ligę Narodową. Stało się to przy pełnej aprobacie Jana Ludwika Popławskiego, komisarza Ligi Polskiej na zabór rosyjski i redaktora naczelnego tygodnika „Głos”, a także z wkrótce z akceptacją samego przywódcy Ligi Polskiej płk. Zygmunta Miłkowskiego (w 1895 r. został on dokooptowany do Komitetu Centralnego LN).

Deklaracją programową ugrupowania stała się broszura „Nasz patriotyzm”, w której Dmowski podnosząc naród do rangi absolutu stwierdzał, że „Każdy czyn polityczny Polaka bez względu na to, gdzie jest dokonywany musi mieć na widoku interesy całego narodu”. Niepodległościowy program organizacji oparto na dwóch fundamentach: wszechpolskości (trójzaborowości) i wszechstanowości. Kluczowego znaczenia nabierała sprawa zjednoczenia Polaków i rozbudzenia we wszystkich stanach świadomości wspólnoty narodowej. Wypowiadano walkę zarówno polityce ugody, która integrowała Polaków z organizmami państw zaborczych, jak i internacjonalistycznym ideom socjalizmu, który dążył do rozbicia i skonfliktowania narodu.

LN stała się elitarnym ośrodkiem dyspozycyjnym obozu narodowo-demokratycznego, w którym wykuwały się koncepcje nowoczesnego polskiego nacjonalizmu. W okresie największego rozkwitu (ok. 1905) skupiała około 315 osób, przedstawicieli elit politycznych, społecznych i kulturalnych z trzech zaborów i ze wszystkich stanów. Kierowała całą gamą jawnych i tajnych organizacji. Była jedną z najskuteczniejszych organizacji politycznych działających na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości. Targana rozłamami, zakończyła działalność w 1928 r. Większość jej członków wstąpiła do powstałego wówczas Stronnictwa Narodowego.