1 lipca – 42 lata temu zmarł Zygmunt Berezowski (1891-1979)

1 lipca 2021

Prawnik, polityk narodowy, działacz społeczny i dziennikarz. Poseł na Sejm II RP, minister Rządu emigracyjnego.

Pochodził z rodziny o długich tradycjach patriotycznych. Dziadkowie walczyli w powstaniach narodowych, a pradziadek był konfederatem barskim. Urodził się w Pociejówce na kijowszczyźnie. Uczęszczał do gimnazjum w Białej Cerkwi, a następnie rozpoczął studia z zakresu historii literatury na Uniwersytecie Jagiellońskim, które z czasem zmienił na prawnicze. Zaangażował się w działania „Zetu” oraz innych młodzieżowych organizacji. W 1914 r. przeprowadził się do Kijowa, gdzie kontynuował studia prawnicze i wstąpił do korporacji akademickiej “Polonia”. W 1915 r. został członkiem Ligi Narodowej i poznał Romana Dmowskiego.

W czasie I wojny światowej pełnił liczne funkcje w organizacjach polskich: był m. in. inspektorem Polskiego Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny i członkiem Polskiej Ligi Wojennej Walki Czynnej. Należał do Polskiego Komitetu Wykonawczego na Rusi oraz Rady Polskiego Zjednoczenia Międzypartyjnego.

W 1919 r. przeniósł się do Warszawy. Jako długoletni sekretarz generalny Polskiego Towarzystwa Opieki nad Kresami zdecydowanie krytykował wyprawę kijowską. W wojnie z bolszewikami brał udział jako ochotnik.

Wierny endecji, w 1921 r. na III Zjeździe Wszechpolskim, wszedł w skład Rady Naczelnej Związku Ludowo-Narodowego (w późniejszym okresie awansował do Zarządu Głównego ZLN). W latach 1922-1935 zasiadał w sejmie RP pracując przede wszystkim w Komisji Spraw Zagranicznych. Po przewrocie majowym wszedł w skład Wydziału Wykonawczego Obozu Wielkiej Polski. Był autorem programowej broszury OWP pt. “Polityka zagraniczna”, w której optował za polityką profrancuską, antyniemiecką i sojuszem z Czechosłowacją. Jako członek Zarządu Głównego odgrywał ważną rolę w Stronnictwie Narodowym. Po 1935 r. należał do Straży Narodowej (powołanej w miejsce Ligi Narodowej) i tajnego kierownictwa SN zwanego „Dziewiątką”. Redagował pismo “Polityka Narodowa” i „Warszawski Dziennik Narodowy”. W 1938 r. działał na rzecz porozumienia Polski z Litwą i sprzeciwiał się polityce Becka wobec Czechosłowacji. Tuż przed wybuchem II wojny światowej przegrał wybory na prezesa SN z Tadeuszem Bieleckim, któremu lojalnie się podporządkował.

W czasie II wojny światowej był zwolennikiem konsolidacji środowisk opozycji antysanacyjnej. Po nieudanej próbie ucieczki z kraju pracował nad odtworzeniem struktur SN w podziemiu. Od stycznia do kwietnia 1944 r. reprezentował partię w Radzie Jedności Narodowej oraz w Komitecie Porozumiewawczym Stronnictw Politycznych.

W nocy z 16 kwietnia 1944 r. został przerzucony (operacja „Most II”) z tajnego lądowiska na Lubelszczyźnie do Londynu. Na obczyźnie konsekwentnie popierał politykę Tadeusza Bieleckiego w SN i należał do najważniejszych polityków emigracyjnych orientacji narodowej. W rządach Tomasza Arciszewskiego oraz Tadeusza Bora-Komorowskiego (1944-1949) pełnił funkcję ministra spraw wewnętrznych. Zdecydowanie występował przeciwko postanowieniom konferencji w Jałcie. Aktywnie działał na rzecz zaakceptowania zachodniej granicy Polski przez państwa europejskie. W 1949 r. był kandydatem na premiera, jednak nie został zatwierdzony przez prezydenta Augusta Zaleskiego. W tym samym roku uczestniczył w powstaniu Rady Politycznej, której następnie został wiceprzewodniczącym. Z czasem wszedł w skład Tymczasowej Rady Jedności Narodowej. Do jego zadań należało utrzymywanie łączności z krajem i antykomunistycznym podziemiem.

Wojciech Wasiutyński pisał o Berezowskim: “jeden z najinteligentniejszych ludzi, jakich zdarzyło mi się spotkać […] Mówił i pisał znakomicie, póki nie stracił wzroku i słuchu”.

Zmarł w Londynie. Został pochowany na cmentarzu Gunnersbury.

Autor: Redakcja IDMN