10 czerwca – 118 lat temu urodził się ks. prof. Jan Salamucha (1903-1944)

10 czerwca 2021

Filozof chrześcijański, logik, członek władz ONR i kapelan NSZ.

Urodził się w Warszawie. W młodości był ministrantem w parafii św. Augustyna na Nowolipkach. W 1919 r., po śmierci matki, wstąpił do seminarium duchownego. W 1920 r., podczas wojny polsko-bolszewickiej był sanitariuszem. W 1923 r. rozpoczął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Angażował się równocześnie w działalność Koła Filozoficznego prowadzonego przez profesora Władysława Tatarkiewicza i uczęszczał na wykłady matematyki i logiki matematycznej, prowadzone przez J. Łukasiewicza, S. Leśniewskiego i S. Mazurkiewicza. W lutym 1926 r. otrzymał święcenia kapłańskie z rąk biskupa polowego WP Stanisława Galla, a w roku następnym obronił doktorat na podstawie rozprawy o logice Arystotelesa i wyjechał do Rzymu kontynuować studia na Uniwersytecie Gregoriańskim.

Po powrocie do Warszawy w 1929 r. pełnił posługę wikariusza w parafii w Wiązownej i wykładał filozofię w seminarium duchownym. Kolokwium habilitacyjne zaliczył w 1933 r., lecz Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zatwierdziło ją dopiero trzy lata później. W grudniu 1934 r., dzięki wsparciu rektora, ks. prof. Konstantego Michalskiego, podjął wykłady zlecone logiki, epistemologii i historii filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w 1938 r. otrzymał profesurę. 26 sierpnia 1936 r. wraz z profesorem Michalskim, Józefem Marią Bocheńskim i Januszem Drewnowskim powołał tzw. Koło Krakowskie, które miało służyć odnowieniu tomizmu poprzez uporządkowanie za pomocą narzędzi logiki matematycznej.

Poza aktywnością naukową rozwijał działalność społeczną. Był aktywnym działaczem Stowarzyszeń Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie” oraz Iuventus Christiana. Politycznie był związany z tajną Organizacją Polską, koordynującą działania ONR „ABC” (należał do Komitetu Politycznego tej organizacji). W 1938 r. zasiadał w prezydium Polskiego Bloku Katolickiego.

Podczas oblężenia Warszawy przez Niemców w 1939 r. pełnił funkcję kapelana 360. pułku piechoty w Cytadeli i został odznaczony za odwagę Krzyżem Walecznych. Po kapitulacji stolicy wrócił do Krakowa, gdzie 6 listopada 1939 r. wraz z innymi prof. UJ został aresztowany w ramach Sonderaktion Krakau i wywieziony do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, a następnie do KL Dachau, skąd wyszedł na wolność w styczniu 1941 r. dzięki wstawiennictwu niemieckiego logika H. Scholza.

Po powrocie do Warszawy objął stanowisko wikariusza w parafii św. Jakuba przy placu Narutowicza oraz szefa warszawskiego Caritasu. Jednocześnie rozpoczął działalność konspiracyjną. Wykładał na Wydziale Humanistycznym tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich i pełnił obowiązki kapelana Narodowych Sił Zbrojnych.

25 grudnia 1942 r. opublikował w „Walce” artykuł Oblicze miłości, w którym deklarował: „Nie nienawidzę burzycieli mojego domu ojczystego, ale bronić tego domu ojczystego będę do ostatniego tchnienia…”. Wiosną 1943 r. próbował usilnie doprowadzić do porozumienia między NSZ a AK (rozmowy dowódców na temat akcji scalenia odbywały się w jego mieszkaniu).

Wziął udział w powstaniu warszawskim jako kapelan-wicedziekan dekanatu Północ Okręgu Warszawa AK i dziekan IV Obwodu Ochota. Pozostając do końca z rannymi powstańcami na tzw. „Reducie Wawelskiej” na Ochocie, zginął 11 sierpnia 1944 r. rozstrzelany przez przez rosyjski oddział RONA walczący w niemieckich oddziałach SS.

Ciało ks. Jana spoczywa we zbiorowej mogile księży emerytów Warszawskiej Kapituły Metropolitalnej na Cmentarzu Powązkowskim (kw. 107–VI–23/30).

Autor: Redakcja IDMN