10 maja – 64 lata temu zmarł Antoni Herman Goerne (1890-1957)

Ekonomista, dziennikarz, działacz ONR, tajnej Organizacji Polskiej – Grupy Szańca i Służby Cywilnej Narodu.

Urodził się w ewangelickiej rodzinie dzierżawcy koło Kalisza, gdzie ukończył Szkołę Realną. Od 1910 r. studiował na wydziale ekonomicznym Politechniki w Petersburgu. Powróciwszy do Warszawy (1915) działał w Centralnym Komitecie Obywatelskim. W latach 1916-1919 był naczelnikiem Wydziału Statystycznego miasta Łodzi, jednocześnie nauczając ekonomii w szkołach i na kursach. W wojnie z bolszewikami walczył w pułku saperów. W latach 1919-1927 był pracownikiem Ministerstwa Skarbu w Warszawie; reprezentował resort w dyrekcji PKO, w Banku Rolnym i na giełdzie. Po przewrocie majowym przeniesiony na emeryturę, do 1934 r. znalazł zatrudnienie w Wydziale Zdrowia Zarządu Miasta Warszawy.

Pracę zawodową łączył z aktywnością społeczną i polityczną w obozie narodowym. W 1915 r. został przyjęty do tajnej Ligi Narodowej, a rok później do tajnego Zjednoczenia Narodowego. Był członkiem Polskiej Macierzy Szkolnej i redakcji wydawanych przez LN „Wiadomości Politycznych”. W 1919 r. wstąpił do Związku Ludowo-Narodowego i wspierał kandydatów endeckich w wyborach do Sejmu Ustawodawczego. Przyjęty do Obozu Wielkiej Polski w 1933 r., krzewił idee narodowe jako wiceprezes Związku Zawodowego Pracowników Zarządu Miasta Warszawy. Po delegalizacji OWP, wspierał młodych działaczy w utworzeniu ONR, a po zdelegalizowaniu również i tej organizacji, został członkiem jej tajnej struktury – Organizacji Polskiej. Od połowy 1935 r. należał do Stronnictwa Narodowego. W latach 1936-1938 kierował spółką wydawniczą „ABC”. Publikował artykuły i wygłaszał odczyty poświęcone polityce i gospodarce. W 1937 r. wydał książkę „Za kulisami wielkiego kapitału”. Wiosną 1939 r. organizował obóz szkoleniowy dla działaczy ONR w Rowach koło Garwolina.

W okresie II wojny światowej działał w strukturach konspiracji narodowej. W marcu 1940 r. wszedł w skład „Zakonu Narodowego” i objął kierownictwo sekcji finansowej w Komisariacie Cywilnym stanowiącego zaplecze eksperckie Związku Jaszczurczego. W 1941 r. opracował poświęconą gospodarce część książki „Polska po wojnie”, wydanej w „Biblioteczce Szańca”.

Po utworzeniu NSZ działał w Służbie Cywilnej Narodu odpowiadając za sprawy gospodarcze i finansowe. W lutym 1943 r. został aresztowany za handel i trafił przez Pawiak do obozu na Majdanku, skąd po miesiącu został wykupiony. Po wyjściu na wolność został członkiem trzyosobowego Komitetu Politycznego OP. Należał do przeciwników scalenia NSZ z AK.

W lipcu 1944 r., zagrożony dekonspiracją, znalazł się w Częstochowie, gdzie otrzymał od Jerzego Iłłakowicza polecenie dołączenia do Brygady Świętokrzyskiej NSZ. Służył w niej do października wykonując zadania z zakresu informacji i propagandy. Redagował pismo „W marszu i boju”, wydawał biuletyny i ulotki, organizował prelekcje. W październiku t.r. podczas narady w Krakowie, wraz z Lechem Neymanem, ustąpił z kierownictwa OP, protestując przeciwko zacieśnieniu współpracy z wywiadem niemieckim.

Po wojnie znalazł posadę w Banku Gospodarstwa Krajowego, lecz po miesiącu, we wrześniu 1945 r., został aresztowany przez UB i w pokazowym procesie NSZ skazany (10 grudnia 1946) przez WSR w Warszawie na karę 8 lat więzienia (złagodzoną do 4 lat). Występował jako świadek w procesach pokazowych (m.in. Stanisława Kasznicy). Wyszedł na wolność we wrześniu 1949 r., aby po 13 miesiącach znowu ją utracić. Został skazany na dożywocie (13.11.1951), tym razem przez stołeczny Sąd Wojewódzki i opuścił więzienie na mocy amnestii w 1956 r. Zmarł pół roku później. Został pochowany na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (Al. 49, rz.1, nr 45).