10 marca – 73 lata temu został zamordowany Włodzimierz Marszewski (1891-1948)

10 marca 2021

Polityk obozu narodowego i działacz związków zawodowych. Publicysta i wydawca. Kapitan Wojska Polskiego, członek NOW i NSZ-AK., p.o. Komendanta Głównego NZW. Prezes Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Demokratycznych Polski Podziemnej.

Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Urodził się w Warszawie. Studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Lipsku. W czasie I wojny światowej służył jako zwiadowca w Preobrażeńskim Gwardyjskim Pułku Piechoty i był za odwagę odznaczony Krzyżem św. Jerzego.

Po wybuchu rewolucji bolszewickiej zbiegł przez Murmańsk do organizującej się we Francji Armii Polskiej gen. Józefa Hallera. Związał się z czołowymi działaczami Komitetu Narodowego Polskiego. Z rekomendacji Romana Dmowskiego, został sekretarzem Mariana Seydy podczas jego misji werbunkowej w USA. Po powrocie dostał awans na stopień kapitana i objął funkcję szefa sekcji wywiadu przy sztabie „Błękitnej Armii”.

W 1919 r. został attaché wojskowym w ambasadzie w Waszyngtonie. Gdy wybuchła wojna z bolszewikami powrócił do Polski i otrzymał przydział do Wydziału Zagranicznego Wywiadu Naczelnego Dowództwa WP. W 1921 r. został przeniesiony do rezerwy.

W latach 1922-1929 pracował w wydziale prasowym Rady Naczelnej Organizacji Ziemiańskich. Należał do ścisłej czołówki polskich tenisistów; reprezentował Polskę na międzynarodowych turniejach.

Zaangażował się w działalność społeczną i polityczną związaną z obozem narodowym. W latach 1926-1930 był czołowym działaczem endeckich Związków Zawodowych „Praca Polska” i wydawcą ich organu, tygodnika „Głos Pracy”. Był działaczem Obozu Wielkiej Polski i Stronnictwa Narodowego. Pośredniczył w kontaktach polityków narodowych z gen. Władysławem Sikorskim i Wincentym Witosem oraz przywódcami zdelegalizowanego ONR. W lutym 1936 r. uczestniczył w czeskich Palkovicach w naradach antysanacyjnego Frontu Morges.

W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany i ze względu na biegłą znajomość kilku języków otrzymał przydział do Biura Cenzury Naczelnego Dowództwa, z którym przez Rumunię ewakuował się do Francji. Już w listopadzie 1939 r., z polecenia nowego Naczelnego Wodza gen. Sikorskiego powrócił do okupowanej Polski jako jego polityczny emisariusz. Zaangażował się w konspirację SN, uczestniczył w tworzeniu Organizacji Wojskowej (późniejszej NOW). Był także jednym z organizatorów podziemnej organizacji ziemiańskiej „Uprawa” („Tarcza”) stanowiącej zaplecze materialne ZWZ-AK. Pośredniczył w kontaktach między NOW i NSZ oraz SN i AK. Od 1 lipca 1944 r. sprawował funkcję szefa wywiadu i kontrwywiadu w Komendzie Głównej NSZ-AK.

Podczas Powstania Warszawskiego znalazł się na Ochocie.

Zbiegł z transportu ludności cywilnej kierowanego do obozu w Pruszkowie i wraz z działaczami narodowymi ukrywającymi się w okolicach stolicy rozpoczął przygotowania do odtworzenia struktur partii, stając się jednym z najważniejszych liderów antykomunistycznego podziemia. W listopadzie 1944 r. w Grodzisku Mazowieckim brał udział w naradzie, na której zapadła decyzja o utworzeniu Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. W marcu 1945 r. stanął na czele Wydziału Wojskowego SN, a następnie objął kierownictwo wywiadu NZW. Od jesieni t. r. był szefem odtwarzanej przez SN Delegatury Rządu i jednocześnie kierował Wydziałem Politycznym Zarządu Głównego SN. Od listopada 1945 r. do marca 1946 r. sprawował funkcję p.o. Komendanta Głównego NZW.

Opowiadając się za współpracą różnych środowisk konspiracyjnych, w marcu 1946 r. współuczestniczył w założeniu Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Demokratycznych Polski Podziemnej i został wybrany jego prezesem. Licząc na wsparcie Komitetu przez Kościół, utrzymywał bliskie kontakty z prymasem Augustem Hlondem i innymi hierarchami. W lipcu 1946 r. przygotował i przekazał ambasadorom USA i Wielkiej Brytanii „Memoriał do ONZ” na temat położenia Polski pod okupacją sowiecką, w którym opisywał komunistyczny terror, działania NKWD i UB.

Pół roku później Komitet został rozbity. Marszewski znalazł się w areszcie 7 stycznia 1947 r. Po brutalnym śledztwie i pokazowym procesie „działaczy siatki szpiegowskiej”, 27 grudnia 1947 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na śmierć „za zdradę narodu i państwa”.

„Przewód sądowy ustalił, iż poszczególni oskarżeni, w swej przestępczej działalności na szkodę Państwa Polskiego kierowali się koncepcjami politycznymi piłsudczyzny i dmowszczyzny. U podstaw obydwu tych koncepcji leżała niewiara we własne siły narodu polskiego i szukanie oparcia u obcych sił reakcyjnych”.

Włodzimierz Marszewski został zamordowany w więzieniu mokotowskim i pochowany bezimiennie, prawdopodobnie na Służewiu. Ma grób symboliczny w kwaterze „Na Łączce”.

Autor: Redakcja IDMN