11 maja – 126 lat temu urodził się bł. Stanisław Kostka Starowieyski (1895-1941)
11 maja 2021Ziemianin, kapitan artylerii Wojska Polskiego, uczestnik wojny polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej. Działacz katolicki i filantrop. Ofiara KL Dachau. Patron Akcji Katolickiej i ziemiaństwa. Błogosławiony Kościoła.
Urodził się w rodzinie ziemiańskiej w Ustrobnej koło Krosna na Podkarpaciu. Ojciec, także Stanisław, był doktorem praw, posłem do parlamentu austriackiego, szambelanem Leona XIII i redaktorem lwowskiego dziennika „Ruch Katolicki”. Stanisław Kostka był prawnukiem siostry Aleksanda Fredry, bratem pisarki katolickiej Zofii Morstinowej, stryjem Franciszka Starowiejskiego, malarza i plakacisty. Dzieciństwo spędził w rodzinnym dworze w Bratkówce nad Wisłokiem. Nauki pobierał w gimnazjach w Krośnie i Sanoku oraz w zakładzie jezuitów Chyrowie, gdzie wstąpił do Sodalicji Mariańskiej i w 1914 r. zdał maturę. Rozpoczęte na UJ studia prawnicze przerwał wybuch wojny.
Zmobilizowany do armii austriackiej ukończył szkołę oficerską i w pułku artylerii brał udział w walkach na froncie galicyjskim (1915), a następnie we Włoszech (1918). Po powrocie do Polski, 1 listopada 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Jako podporucznik i dowódca baterii walczył w wojnie polsko-ukraińskiej o Przemyśl i Lwów.(1918–1919). W szeregach 9 pułku artylerii polowej z Rembertowa uczestniczył w wyprawie kijowskiej oraz w Bitwie Warszawskiej (1920) i za odwagę otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari.
Przeniesiony do rezerwy w stopniu kapitana, w 1921 r. poślubił Marię Szeptycką i zamieszkał z nią w Łaszczowie na Lubelszczyźnie. Uczynił ze swego dworu (a także z pałacu Szeptyckich w Łabuniach) promieniujący ośrodek formacyjny na polu katolicko-społecznym. Urządzał w nim rekolekcje dla młodzieży, inteligencji, nauczycieli i ziemiaństwa (prowadzili je wybitni duchowni, tacy jak ks. Jan Piwowarczyk, o. Jacek Woroniecki OP i o. Jan Rostworowski SJ), propagował idee Sodalicji Mariańskich, organizował pielgrzymki, zakładał kółka charytatywne i Koła Inteligencji Katolickiej, animował działania spółdzielni, kółek i towarzystw rolniczych oraz rodzimą produkcję rolną. Dla Kółka Miłośników Sceny ufundował salę teatralną. Od 1930 r. działał głównie w ramach Akcji Katolickiej, pełniąc funkcję wiceprezesa, a po 1935 r. prezesa Diecezjalnego Instytutu Akcji w Lublinie. Uczestniczył w międzynarodowych kongresach kościelnych. W 1934 r. współorganizował diecezjalny Kongres Eucharystyczny w Chełmie. W uznaniu zasług Pius XI nadał mu w tym roku tytuł papieskiego szambelana.
W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. dwór w Łaszczowie stał się schronieniem dla uciekinierów. Po wkroczeniu wojsk sowieckich na tereny Lubelszczyzny, został obrabowany, a Stanisław Starowieyski wraz z bratem Marianem trafili do aresztu, a następnie do transportu z którego udało im się uciec. Po wycofaniu się Sowietów za linię Bugu powrócił pod koniec września 1939 do swojego majątku i zajął się organizacją pomocy charytatywnej.
19 czerwca 1940 został aresztowany przez Gestapo. Więziony początkowo w Rotundzie Zamojskiej i na Zamku w Lublinie, przewieziony został do KL Sachsenhausen, a we wrześniu 1940 r. do KL Dachau. Uchodził za obozowego apostoła. „Swoją niezwykłą pogodą ducha i męstwem umacniał innych. Wokół niego skupiało się wszystko, co mogło uchronić od rozpaczy i podtrzymać siły” – wspominał jeden z współwięźniów.
Ciężko chory i pobity przez sadystycznego austriackiego kapo zmarł 13 kwietnia 1941 r. Urna z jego prochami została przesłana rodzinie przez władze obozu i pochowana na maleńkim cmentarzyku znajdującym się w parku przypałacowym w Łabuniach.
13 czerwca 1999 r. Jan Paweł II beatyfikował go w gronie 108 polskich męczenników drugiej wojny światowej. Błogosławiony Stanisław Kostka Starowieyski stał się patronem ziemiaństwa i Akcji Katolickiej.