12 grudnia – 160 lat temu urodził się Jan Kasprowicz

Jeden z najwybitniejszych poetów w dziejach polskiej literatury. Czołowy przedstawiciel Młodej Polski, związany z naturalizmem, symbolizmem oraz ekspresjonizmem. Dramaturg, krytyk literacki i tłumacz. Profesor Uniwersytetu we Lwowie.

Urodził się 12 grudnia 1860 r. w biednej rodzinie chłopskiej w Szymborzu (ob. dzielnica Inowrocławia) i tam uczęszczał do szkoły powszechnej. Uczył się następnie w pruskich gimnazjach w Inowrocławiu (należał wówczas do Towarzystwa Tomasza Zana), Opolu, Raciborzu i w poznańskim gimnazjum św. Marii Magdaleny, gdzie w 1884 zdał maturę. Podjął studia filozoficzne i literaturoznawcze na uniwersytecie w Lipsku, gdzie związał się z grupą socjalistów skupionych wokół Ludwika Krzywickiego, a na koniec we Wrocławiu angażując się w prace Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego. W roku 1886 r. był dwukrotnie aresztowany i skazany na pół roku więzienia za działalność socjalistyczną. Zawarte wówczas pierwsze małżeństwo rozpadło się po kilku miesiącach.

Na przełomie 1888/1889 na 35 lat związał się ze Lwowem. Zadebiutował tam tomikiem naturalistycznej poezji poświęconej chłopskiej niedoli. Działał w Kole Literacko-Artystycznym i w „Sokole”, stał się szybko jedną z ważnych postaci lwowskiej bohemy. Od ok. 1891 r. nastąpił w jego twórczości przełom modernistyczny. Technikę naturalistyczną zastąpił symbolizmem i impresjonizmem. W miejsce społecznego aktywizmu pojawiły się refleksje o konieczności cierpienia i religii. Zmodyfikował również swój młodzieńczy światopogląd i w 1894 r. wstąpił do Ligi Narodowej. Pisywał dla „Kuriera Polskiego” i „Słowa Polskiego” (red. przez Jana Ludwika Popławskiego i Zygmunta Wasilewskiego).

W 1899 r., przeżył załamanie psychiczne i głęboki kryzys wiary, gdy po 6 latach związku, jego druga żona porzuciła go dla Stanisława Przybyszewskiego, z którym się przyjaźnił. Ratunkiem z depresji owocującej ekspresyjnymi, a czasem wręcz katastroficznymi utworami okazała się decyzja o wyborze kariery naukowej. W 1904 r. doktoryzował się na Uniwersytecie Lwowskim na podstawie rozprawy o liryce Lenartowicza, w 1908 r. został profesorem, rok później objął specjalnie dla niego utworzoną katedrę literatury porównawczej, a wreszcie w latach 1921-1922 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu im. Jana Kazimierza. Jako samouk doskonale opanował klasyczną łacinę i grekę oraz francuski i angielski. Tłumaczył m.in. dzieła Eurypidesa, Shakespeare’a, Goethego, Rimbauda i Ibsena. Emocjonalnej harmonii doczekał się wreszcie w 1911 r. poślubiwszy młodszą o 19 lat córkę rosyjskiego generała Marię Bunin, która stała się jego wierną podporą i sekretarką.

Podczas I wojny światowej zbliżył się jeszcze bardziej do środowisk narodowych. Konsekwentnie popierał państwa ententy. W październiku 1918 r. wraz ze Stefanem Żeromskim wszedł w skład powołanej w Zakopanem Organizacji Narodowej.

W 1920 r. (także razem z Żeromskim) brał udział w akcji plebiscytowej na Warmii i Mazurach przesyłając korespondencje do „Gazety Warszawskiej”. Od 1921 r. był Filistrem honoris causa i Protektorem Korporacji Studentów Uniwersytetu Poznańskiego Baltia, której patronował Roman Dmowski. W 1923 napisał jej hymn z muzyką Feliksa Nowowiejskiego. Pisywał również do „Myśli Narodowej”. Nb. w 1927 r. uhonorowano Dmowskiego nagrodą literacką miasta Poznania im. Jana Kasprowicza.

Od 1891 r. każdego roku odwiedzał Tatry. W 1923 r. zamieszkał wraz z żoną w Zakopanem, w kupionej przy drodze do Poronina willi „Harenda” (od 1950 r. muzeum Kasprowicza).

Zmarł w niej 1 sierpnia 1926 r. Spoczął na starym zakopiańskim cmentarzu. W 1933 r. jego szczątki przeniesiono do mauzoleum wzniesionego przy „Harendzie”.