12 maja – 102 lata temu zakończył obrady I Wszechpolski Zjazd Związku Ludowo-Narodowego (1919)

Obóz narodowy rozpoczął przygotowania do zbliżających się wyborów parlamentarnych od powołania w grudniu 1918 r. Narodowego Komitetu Wyborczego Stronnictw Demokratycznych. W wyniku wyborów do Sejmu Ustawodawczego, które odbyły się 26 stycznia 1919 r. endecja zdobyła 109 mandatów i po dołączeniu 20 posłów z Wielkopolski stworzyła najliczniejszy klub poselski, W lutym 1919 r. przyjął on nazwę „Związek Sejmowy Ludowo Narodowy” i oprócz narodowych demokratów skupiał także kilka mniejszych partii prawicowych. Prezesem klubu został Wojciech Korfanty, wiceprezesami Stanisław Grabski, Konstanty Kowalewski oraz arcybiskup Józef Teodorowicz.

Kolejnym posunięciem było utworzenie jednej partii wszechpolskiej partii. Jej zjazd założycielski odbył się w Warszawie w dniach 11-12 maja 1919 r. i zgromadził 3 500 delegatów z całego kraju. Rozpoczęła go uroczysta msza święta celebrowana przez ks. Antoniego Stychela, po której delegaci przemieścili się na obrady do Doliny Szwajcarskiej przy ulicy Szopena. Zainaugurowało je wystąpienie Wojciecha Korfantego, który został ogłoszony pierwszym prezesem ZLN. Jego zastępcami wybrano Andrzeja Maja i profesora Stanisława Głąbińskiego. Do prezydium partii weszli reprezentanci każdego z województw.

We wspomnianym przemówieniu Korfanty ogłosił:

„Dla utrwalenia odzyskanej cudownym zrządzeniem Opatrzności niepodległości Polski …, dla ochronienia Rzeczypospolitej przed rozkładem wewnętrznym, do którego prowadzą hasła nienawiści klasowej i rozpanoszenie się walk partyjnych …, dla zapewnienia sprawiedliwego udziału w wytworzonym przy ich pracy dochodzie społecznym i skutecznego zabezpieczenia ich bytu ustawami państwowymi, dla przeprowadzenia reformy rolnej tak, by znikła nadmierna nierówność we władaniu ziemią, a podstawą rolnictwa polskiego stały się gospodarstwa włościańskie (…), zawiązuje się organizację na wszystkich ziemiach polskich i wśród wszystkich stanów i zawodów pod nazwą: Związek Ludowo-Narodowy Rzeczypospolitej Polskiej”.

W kwestiach programowych wypowiedzieli się Stanisław Głąbiński, Konstanty Kowalewski, Stanisław Grabski oraz Błażej Krzywkowski. Dwaj pierwsi mówił o polityce zagranicznej, krytykując obozy współpracujące z Niemcami podczas wojny, a także ruchy rewolucyjne na ziemiach polskich. Grabski wskazywał na potrzebę sprawnego zjednoczenia wszystkich ziem polskich oraz budowy silnego państwa chronionego przez silną armię. Podkreślał zarazem konieczność pielęgnowania narodowej kultury, czego niezbędnym warunkiem był społeczny aktywizm. Kowalewski ostrzegał przed potencjalną wojną domową i bolszewikami, Grabski wreszcie skoncentrował się na potrzebie odrzucenia walki klas i wewnętrznej nienawiści, prezentując jednocześnie wizję państwa, które kierować się powinno rzeczywistym interesem narodu w myśl hasła „Bóg i Ojczyzna”.

Zjazd ZLN wyrazili uznanie dla Komitetu Narodowego Polskiego oraz Romana Dmowskiego za prace podczas Wojny Światowej i Konferencji Wersalskiej. Narodowcy złożyli hołd premierowi Ignacemu Janowi Paderewskiemu i marszałkowi sejmu Wojciechowi Trąmpczyńskiemu, a także żołnierzom poległym na wojnie z Niemcami.