14 czerwca – mija 81 lat od pierwszego transportu Polaków do KL Auschwitz

14 czerwca 2021

Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady.

Uchwała Sejmu RP z dnia 12 czerwca 2015 r. w sprawie ustanowienia dnia 14 czerwca „Narodowym Dniem Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady” … w imię prawdy historycznej zmieniła ustanowioną uchwałą z dnia 8 czerwca 2006 r. nazwę „Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych”. Inicjatorką tej zmiany była senator Lidia Staroń. Sejm wezwał władze państwowe i samorządowe do podejmowania inicjatyw upamiętniających ofiary II wojny światowej, a w szczególności niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i niemieckich nazistowskich obozów zagłady, oraz polski wkład w walkę z niemiecką ideologią narodowego socjalizmu.

●●●

Nieco oświęcimskiej chronologii:

KL AUSCHWITZ I

► W latach 1916–1917 dla krajowego biura pośrednictwa pracy Austriacy wybudowali w dzielnicy Oświęcimia na Zasolu wielką stację wychodźczą dla robotników sezonowych. Zbudowano 22 ceglane budynki (8 dwupiętrowych i 14 o jednym piętrze), przeznaczone dla 3 tysięcy robotników oraz 90 drewnianych baraków, które mogły pomieścić 9 tysięcy osób. Powstała bogata infrastruktura, łącznie z budynkiem giełdy pracy i amfiteatru („Theatergebäude”).

Wojsko Polskie przejęło te budynki w maju 1919 r. W kampanii wrześniowej żołnierze Garnizonu Oświęcim walczyli w składzie Armii „Kraków”. Jesienią 1939 r. Wehrmacht urządził w koszarach przejściowy stalag dla polskich jeńców.

► 27 kwietnia 1940: Heinrich Himmler wydał rozkaz założenia obozu powierzając komendę Rudolfowi Hößowi.

► 20 maja 1940: przywieziono z obozu w Sachsenhausen 30 więźniów – przestępców kryminalnych narodowości niemieckiej, których oznaczono numerami od 1 do 30 i przeznaczono do nadzoru (kapo, blokowi).

► 14 czerwca 1940: do Auschwitz przybył pociąg z transportem mężczyzn z aresztu w Tarnowie. Byli wśród nich żołnierze, członkowie ruchu oporu, harcerze i uczniowie. W grupie więźniów był narciarz i trzykrotny olimpijczyk Bronisław Czech i profesor filozofii Zdzisław Londoński. Otrzymali numery od 31 do 758 (Wojnę przeżyło 239 z nich). Dzień ten uznawany jest za początek funkcjonowania obozu

► 22 listopada 1940: odbyła się pierwsza egzekucja przez rozstrzelanie. Stracono 40 Polaków.

► 1 marca 1941: Himmler podczas wizyty w Oświęcimiu nakazał powiększenie obozu macierzystego – Stammlager Auschwitz I (wkrótce siłami więźniów zbudowano 8 dodatkowych dwupiętrowych bloków).

► 23 kwietnia 1941: w odwecie za ucieczkę więźnia komendant Höß po raz pierwszy skazał 10 więźniów na śmierć głodową.

► 6 czerwca 1941: rozpoczęła się deportacja do Auschwitz więźniów nie-Polaków (transport czeskich więźniów politycznych).

► 3 września 1941: przeprowadzono pierwsze zagazowania ludzi cyklonem B. Niemcy zamordowali ok. 600 jeńców radzieckich i 250 Polaków ze szpitala obozowego.

► 11 listopada 1941: w pierwszej masowej egzekucji przed Ścianą Śmierci Niemcy rozstrzelali 151 polskich więźniów.

► 26 marca 1942: do Auschwitz trafiły pierwsze transporty kobiet.

► 6 stycznia 1945: odbyła się ostatnia egzekucja ok. 70 Polaków skazanych na śmierć przez niemiecki sąd doraźny.

Obóz macierzysty był przeznaczony przede wszystkim do przetrzymywania Polaków walczących z okupantem i polskich inteligentów. Więźniowie narodowości polskiej zdecydowanie przeważali. Trafiło ich do Auschwitz ok. 140 tys. Zginęła ponad połowa.

Liczba więzionych wahała się jednorazowo od kilku do kilkunastu tysięcy. Specjalną funkcję spełniał Blok 11 (przed wojną komendantura koszar), który był wewnętrznym więzieniem z karcerami i pokojami przesłuchań na piętrze. Więźniów tracono przez zagłodzenie, powieszenie lub rozstrzelanie pod Ścianą Śmierci, znajdującą się na dziedzińcu między blokami 11 i 10.

●●●

KL AUSCHWITZ II (BIRKENAU)

Decyzja o „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej” (Endlösung) zapadła jesienią 1941 r. Rozpoczęła się wówczas budowa obozów w Treblince, Bełżcu i Sobiborze, a także w Brzezince-Birkenau (Auschwitz II). Planowany początkowo jako obóz dla jeńców sowieckich, stał się obozem zagłady Żydów. Straciło w nim życie blisko milion osób, w tym ok. 300 tys. obywateli Polski pochodzenia żydowskiego. Wymienione obozy osiągnęły apogeum zbrodni od lipca do listopada 1942 r., w ramach akcji „Reinhard”.

* Warto pamiętać, że Auschwitz-Birkenau nie był największym miejscem Holokaustu Żydów polskich. Niemal trzykrotnie więcej zginęło ich w Treblince (ok. 800 tys.), aż półtora razy więcej w Bełżcu (450 tys.). Większość zamordowanych w Birkenau stanowili Żydzi deportowani z Węgier (ok. 430 tys.) i innych krajów Europy (ok. 360 tys.).

► 1 marca 1941: podczas wizyty w Oświęcimiu Himmler polecił założyć obóz w odległej o trzy kilometry wsi Brzezinka (Birkenau). Budowa rozpoczęła się w październiku t.r.

► 1 marca 1942: początek funkcjonowania obozu Auschwitz II-Birkenau.

► 28 listopada 1944: po raz ostatni użyto w Birkenau komory gazowej i krematorium (trwała likwidacja obozu)

Autor: Redakcja IDMN