14 marca – 84 lata temu papież Pius XI ogłosił encyklikę „Mit brennender Sorge” (1937)

Encyklika „Z palącą troską …” dotyczyła sytuacji Kościoła katolickiego w III Rzeszy. Powstała z inicjatywy kardynała Eugenio Pacelli’ego, późniejszego papieża Piusa XII, a podówczas Sekretarza Stanu Stolicy Apostolskiej i doskonałego znawcy spraw niemieckich (w latach 1917-1929 był on nuncjuszem apostolskim w Monachium i Berlinie). Wśród osób przygotowujących tekst na polecenie Piusa XI wymienia się również biskupa Monachium kardynała Michaela von Faulhabera i biskupa Münster Klemensa Augusta von Galen, czołowych niemieckich hierarchów przeciwstawiających się narodowemu socjalizmowi.

Encyklika rozpoczyna się od protestu przeciw naruszeniom konkordatu zawartego 20 lipca 1933 r. między świeżo legitymizowanym reżimem a Kościołem katolickim, a następnie piętnuje neopogańskie tendencje wynoszenia „ponad skalę” idei rasy, narodu i państwa. Nazywając je „panteistycznym pomieszaniem”, papież wzywał niemieckich katolików do oporu wobec bałwochwalstwa. Bezpośrednim uderzeniem w Hitlera były słowa: „Tylko płytkie umysły mogą popaść w ten błąd, by mówić o Bogu narodowym, o religii narodowej […]. Bóg dał przykazania jako najwyższy władca. Mają one znaczenie niezależnie od czasu i przestrzeni, kraju i rasy”. Pius XI stanął również w obronie świętych ksiąg Starego Testamentu, jako „istotnej części Boskiego objawienia” i „opisu historii narodu wybranego”.

W tekście nie pada określenie „narodowy socjalizm”, jednak dokument stanowi ostrą krytykę założeń ruchu nazistowskiego i wskazuje jednoznacznie na stanowisko w tej sprawie późniejszego papieża, Piusa XII.

Orędzie drukowane i kolportowane w ścisłej tajemnicy, zostało odczytane we wszystkich 11 500 parafiach katolickich Trzeciej Rzeszy w niedzielę palmową 21 marca. Sprowokowało ataki przeciwko kościelnym instytucjom. W Wielkim Tygodniu gestapo zorganizowało przeszukania i aresztowało wielu księży i wiernych, zamknięto wiele szkół i drukarni. Katolikom sprzyjającym reżimowi Hitlera dokument nie zostawiał wyboru: nie można było być równocześnie katolikiem i nazistą. Skutkiem tego w 1937 r. ponad 100 tys. dotychczasowych członków Kościoła katolickiego zdecydowało się dokonać apostazji.

Razem z antykomunistyczną encykliką „Divini Redemptoris”, ogłoszoną przez Piusa XI tydzień później, 19 marca 1937 r., encyklika „Mit brennender Sorge” zalicza się do najważniejszych manifestów politycznych Watykanu w historii Kościoła katolickiego.