14 sierpnia – 79 lat temu zmarł Stanisław Głąbiński

14 sierpnia 2020

Stanisław Głąbiński (1862-1941), jeden z liderów obozu narodowego, ekonomista, wykładowca akademicki, społecznik.

Pochodził z Galicji Wschodniej, urodził się w Skolem, do gimnazjum chodził w Samborze. Od 1880 do 1932 r. był zawodowo związany przede wszystkim z Uniwersytetem Lwowskim, gdzie studiował na Wydziale Prawnym, otrzymał doktorat (1887), został profesorem zwyczajnym (1895), był dziekanem Wydziału Prawa (1899-1900), a wreszcie rektorem (1908-1909).

Już podczas studiów rozpoczął działalność społeczną i publicystyczną, która była skoncentrowana na popularyzacji wiedzy ekonomicznej i wspieraniu przedsiębiorczości. Założył i kierował Krajowym Związkiem Przemysłowym, zasiadał w kierownictwach Towarzystwa Kółek Rolniczych, Towarzystwa Szkoły Ludowej, Macierzy Szkolnej i dzielnicy Sokoła.

Karierę polityczną rozpoczynał jako radny Lwowa, początkowo w środowisku wschodnio-galicyjskich konserwatystów. Publikował w „Gazecie Narodowej”. Od 1897 r. związał się trwale z Narodową Demokracją, jakkolwiek nigdy nie został członkiem Ligi Narodowej, będąc niechętnym działalności konspiracyjnej. W 1904 r. został jednym z założycieli galicyjskiego oddziału Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego, od 1905 r. stał na jego czele.

Od 1902 r. był posłem do różnych ciał przedstawicielskich monarchii austro-węgierskiej, prezesem Koła Polskiego w Sejmie Krajowym Galicji (1907–1911). Przez pół roku (1911) zajmował stanowisko ministra kolei w rządzie austriackim.We wrześniu 1912 r. wraz z przywódcami frakcji polskich w parlamentach państw zaborczych Władysławem Seydą i Romanem Dmowskim, brał udział w tajnym zjeździe w majątku Pieniaki pod Brodami, gdzie uchwalono, że w nadchodzącej wojnie Polacy ze wszystkich trzech zaborów poprą stronę przeciwną Niemcom, a warunkiem siły odrodzonej Polski jest uzyskanie dostępu do morza oraz odzyskanie Górnego Śląska.

W okresie I wojny światowej współpracował z Centralną Agencją Polską w Lozannie. Wprawdzie jeszcze w maju 1917 r. na forum parlamentu złożył projekt utworzenia Polski rządzonej przez dynastię Habsburgów, ale rok później otwarcie opowiedział się za budową niepodległego państwa.

Jesienią 1918 r. wszedł w skład rządu Józefa Świeżyńskiego jako minister spraw zagranicznych.Podczas wojny polsko-bolszewickiej jako zastępca Romana Dmowskiego był członkiem Rady Obrony Państwa.Od 1919 do 1935 r. koncentrował się przede wszystkim na działalności parlamentarnej. Jako prezes Rady Naczelnej Związku Ludowo-Narodowego stał na czele klubu sejmowego partii. W latach 1928-1935 kierował klubem senackim oraz małopolskimi strukturami Stronnictwa Narodowego. Poza parlamentem działał społecznie – od 1922 r. przewodniczył zarządowi Towarzystwa Opieki nad Kresami.

W 1923 przez pół roku był wicepremierem oraz Ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w drugim rządzie Wincentego Witosa.Był krytykiem polityki Józefa Piłsudskiego. Po przewrocie majowym jako zdeklarowany zwolennik demokracji parlamentarnej znalazł się w opozycji do rządów sanacji. 31 maja 1926 r., przed wyborem następcy prezydenta Wojciechowskiego, jego kandydatura była wysuwana na to stanowisko przez posłów ZLN.

Po wybuchu II wojny światowej bezskutecznie próbował przedostać się do Rumunii. Aresztowany przez NKWD w listopadzie 1939 r. został osadzony w więzienia na Brygidkach we Lwowie. W marcu 1940 r. przewieziono go na moskiewską Łubiankę. Skazany na 8 lat więzienia „za działalność antysowiecką i próbę przekroczenia granicy”, trafił ciężko chory do więzienia w Charkowie, gdzie po 4 dniach zmarł.

Autor: Redakcja IDMN