15 lipca – 110 lat temu odsłonięto Pomnik Grunwaldzki w Krakowie
15 lipca 2020Odrodzenie kultu zwycięstwa grunwaldzkiego nastąpiło za sprawą obrazu Jana Matejki (1878) i publikacji „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza (1900). Dzieła sztuki, utwory literackie i historyczne przygotowały grunt dla uroczystych obchodów 500. rocznicy bitwy przypadającej na dzień 15 lipca 1910 r. Ich kulminacją stało się odsłonięcie w pobliżu krakowskiego Barbakanu konnego pomnika króla Władysława Jagiełły. Inicjatorem jego powstania był Ignacy Jan Paderewski, który w 1908 r. zlecił dzieło przebywającemu w Paryżu młodemu rzeźbiarzowi Antoniemu Wiwulskiemu i całkowicie je sfinansował przeznaczając na to pół miliona koron (ok. 8,9 mln dzisiejszych złotych).
Uroczystość na Placu Matejki zgromadziła ok. 150 tys. osób przybyłych z obszaru wszystkich trzech zaborów, a także liczne delegacje organizacji polskich z zagranicy (w tym z USA). Trzydniowe obchody rocznicy przerodziły się w największą w całej epoce rozbiorowej wspólną manifestacją patriotyczną mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej. Bogata prezentacja druków, pamiątek jagiellońskich, pokazów gimnastycznych Związku Sokoła i pieśni patriotycznych (na czele z pierwszym publicznym wykonaniem „Roty” odśpiewanej przez kilkuset chórzystów z wszystkich zaborów) przyczyniła się do trwałego wzmocnienia poczucia narodowej solidarności (o wyraźnie antypruskim zabarwieniu).
Projekt grunwaldzki zrealizowany „Praojcom na chwałę – braciom na otuchę” (i zorganizowane w październiku t.r. obchody 100. rocznicy urodzin Fryderyka Chopina we Lwowie) stanowił punkt zwrotny w życiu Paderewskiego, wcześniej przede wszystkim światowej sławy muzyka, odtąd zaś osoby jawnie zaangażowanej w działalność polityczną i patriotyczną. Potężny tłum znajdował się w stanie euforii, kiedy na trybunie pojawił się sam „mastero” i wystąpił z pamiętnym, historycznym adresem zaczynającym się od słów: „Dzieło, na które patrzymy, nie powstało z nienawiści. Zrodziła je miłość głęboka Ojczyzny nie tylko w jej minionej wielkości i dzisiejszej niemocy, lecz i w jej jasnej silnej przyszłości…”
Pomnik wznosi się na wysokość 24 metrów. Odlany z brązu konny posąg Jagiełły stoi się na granitowym cokole, na tle którego rozmieszczono pozostałe brązowe figury: od frontu (pd.) wielkiego księcia litewskiego Witolda i poległego Grunwaldem wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena, od wschodu polskiego rycerza z giermkiem zbierającego krzyżackie chorągwie, od zachodu rycerza litewskiego prowadzącego jeńca, a od północy chłopa zrywającego kajdany.
Monument zburzony przez Niemców (1939-1940) został odtworzony (z niewielkimi zmianami) pod kierunkiem Mariana Koniecznego i ponownie odsłonięty 16 października 1976 r. Część kamiennych bloków oryginalnego cokołu zostało przeniesionych na pole bitwy grunwaldzkiej, które było wymarzoną przez fundatora docelową lokalizacją pomnika.
Polecane
Panele dyskusyjne


Nowość wydawnicza IDMN: Jerzy Adam Radomski „Polskę mam w sercu. Antologia tekstów historycznych”

