17 lipca – 145 lat temu urodził się dr Aleksander Majkowski (1876-1938)

17 lipca 2021

Lekarz. Czołowy działacz narodowy, społeczny i kulturalny na Kaszubach. Pisarz, poeta i dziennikarz.

Był synem gospodarza z Kościerzyny. Uczył się w miejscowej szkole ludowej, a potem w gimnazjum w Chojnicach, gdzie należał do tajnego kółka filomackiego pod nazwą „Mickiewicz” i gdzie w 1895 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. Dwa lata później rozpoczął studia medyczne na uniwersytecie w Berlinie, skąd przeniósł się do Greifswaldu (Gryfii). Działał tam w kole „Zet” i towarzystwie studenckim „Adelphia”, próbował również zakładać organizację polityczną, za co w 1901 r. został relegowany z uczelni. Studia ukończył ostatecznie w Monachium, gdzie w przewodził Towarzystwu Studentów Polaków i założył stowarzyszenie „Vistula”. W 1904 r., dzięki stypendium Muzeum Polskiego w Rapperswilu, obronił doktorat w Zurichu.

Wspominał, że „zapał narodowy” i zainteresowania literackie roznieciły w nim dwa doświadczenia: udział w odsłonięciu pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie, podczas którego zetknął się m.in. z Korfantym i Kasprowiczem (1898), oraz odkrycie pomników książąt kaszubskich [pomorskich] w Gryfii. Debiutował w 1899 r. napisanym po kaszubsku satyrycznym poematem.

W 1905 r., po odbyciu rocznej praktyki w gdańskim szpitalu, z wielką energią zaczął działać na niwie kulturalno-społecznej stając się najgorliwszym orędownikiem interesów polskich Kaszub. Jako redaktor „Gazety Gdańskiej” i jej literackiego dodatku „Drużba”, w jednym z pierwszych artykułów napisał: „Wy Kaszubi nie jesteście najgorszym wśród szczepów składających się na wielki naród polski. Wasza polskość tyle warta, co polskość Wielkopolan, Mazurów, Ślązaków”.

W latach 1906-1912 mieszkał i pracował w rodzinnej Kościerzynie, gdzie jego dom stał się najważniejszym ogniskiem twórczej myśli kaszubskiej. Makowski organizował liczne towarzystwa. Założył Towarzystwo Czytelni Polskiej, przyczynił się do wzniesienia „Bazaru”, był członkiem Rady Nadzorczej Banku Ludowego i spółki „Dom Kaszubski”. Tworzył bogaty program kulturalno-polityczny, skupiając wokół siebie miejscową inteligencję. Organizował wystawy i wycieczki. Od listopada 1908 r. wydawał miesięcznik „Gryf. Pismo dla spraw kaszubskich”, który miał stanowić zaporę dla germanizacji. „Jeśli uda się obcej ręce wykorzenić nas z tego podkładu, fala wynaradawiająca uniesie nas tam, kędy porwała zaginionych braci naszych na zachodzie, nad Odrą i Elbą” – napisał w jednym z tekstów programowych (nb. roczniki „Gryfa” spoczęły później na stole wersalskim, jako dowód polskości tego obszaru).

W 1912 r. dr Majkowski zamieszkał w Sopocie. W czerwcu t.r. założył Towarzystwo Młodokaszubów, powołane dla pracy „nad podniesieniem kulturalnym, ekonomicznym i politycznym”, a we wrześniu następnego roku, nieopodal swojego gabinetu, przy Seestraße 28 (obecnie ul. Bohaterów Monte Cassino), otworzył Muzeum Kaszubsko-Pomorskie. Opublikował także wówczas, wznawiany wielokrotnie przewodnik pt. „Zdroje Raduni. Przewodnik po Szwajcarii Kaszubskiej” (1913).

Całą wojnę spędził jako lekarz w armii pruskiej, służąc od Rumunii po Francję. Powrócił do Sopotu w lipcu 1918 r. w randze kapitana i włączył się w działalność polityczno-wojskową, Jako prezes Rady Ludowej powiatu wejherowskiego przygotowywał zbrojne powstanie celem złączenia północnego Pomorza z Polską. W 1920 r., w randze pułkownika wojsk polskich pełnił służbę państwową w Komisji Granicznej ustalającej granicę polsko-niemiecką.

Później 2 lata mieszkał w Grudziądzu, gdzie zorganizował Wystawę Sztuk Pięknych Artystów Pomorskich, otwartą przez Józefa Piłsudskiego 7 czerwca 1921 r. Przyczynił się również do założenia Teatru w Toruniu.

Jesienią 1921 r. osiadł na stałe w willi „Erem” w Kartuzach. Pracował jako lekarz na kilku etatach, działał społecznie i pisał. Leczył biednych, często za darmo. Patronował poczynaniom młodych działaczy, którzy w 1929 r. założyli Zrzeszenie Regionalne Kaszubów i wybrali go pierwszym prezesem. Działał w Związku Obrony Kresów Zachodnich. Z czasem ograniczył aktywność publiczną. fotografował zabytki i zbierał dzieła sztuki ludowej. Niekiedy organizował seanse spirytystyczne, ale przede wszystkim skupił się na pracy literackiej.

Pracował nad „„Historią Kaszubów” (wyszła już po jego śmierci). Pisał „Gramatykę kaszubską”. W październiku 1935 r. opublikował pierwszą część powieści „Żëcé i przigòdë Remùsa” – tłumaczoną na wiele języków i uważaną za główne arcydzieło literatury kaszubskiej. W 1935 r. otrzymał Srebrny Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury.

Zmarł na serce 10 lutego 1938 r. w szpitalu szarytek w Gdyni. Został uroczyście pochowany w Kartuzach na cmentarzu przy kolegiacie.

Autor: Redakcja IDMN