19 kwietnia – 98 lat temu zmarł Stanisław Biega (1862-1923)

19 kwietnia 2021

Działacz narodowy i społeczny, organizator sokolstwa polskiego.

Był synem urzędnika magistratu miejskiego w Sanoku. Egzamin dojrzałości zdawał w Przemyślu. W 1887 roku ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego i podjął pracę komisarza w powiatowej dyrekcji skarbu w rodzinnym mieście, a następnie w dyrekcji okręgu skarbowego w Kołomyi. W 1905 r. na własną prośbę został przeniesiony w stan spoczynku. Powodem było rosnące zaangażowanie w prace polityczne i społeczne, którym poświęcał się już od czasów studenckich.

Był działaczem Macierzy Szkolnej oraz Towarzystwa Szkół Ludowych, w Kołomyi zainicjował budowę bursy, jednak przede wszystkim oddał się Sokolstwu. W 1889 r. należał do założycieli gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w rodzinnym Sanoku. Pełnił tam funkcje instruktora gimnastyki, szermierki, kolarstwa i wioślarstwa oraz bibliotekarza. W 1902 r. wszedł w skład komisji budowy miejscowej sokolni. Jako delegat uczestniczył w zjazdach i zlotach organizacji. Otrzymał tytuł członka honorowego gniazda.

Politycznie był ściśle związany z endecją. W 1900 r., jako jeden z pierwszych Galicjan, został członkiem Ligi Narodowej. Podobno nikt nie pozyskał dla LN tylu prowincjonalnych działaczy. Należał także do twórców i pierwszych organizatorów Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, w którym pełnił funkcję sekretarza. W latach 1905-1915 był członkiem redakcji „Słowa Polskiego”, jednego z czołowych organów prasowych obozu narodowego i prowadził kronikę prowincjonalną opisującą działalność polskich organizacji. Wiązało to się z przeprowadzką do Lwowa, gdzie działał w centrali „Sokoła”, blisko współpracując z Józefem Hallerem, podówczas kapitanem w stanie spoczynku, który kierował szkoleniem instruktorów.

W latach 1909-1914 był redaktorem „Przewodnika Gimnastycznego Sokół”. Jako sekretarz Związku Sokolstwa Polskiego we Lwowie organizował pierwszy wszechpolski zlot „Sokoła”, który odbył się w 1910 w Krakowie, w 500. rocznicę bitwy pod Grunwaldem. Miał duży wkład w ugruntowanie idei wszechpolskich. W 1911 r. apelował o organizowanie młodzieży w struktury skautingu oraz o ukierunkowanie ideologii w duchu niepodległości. W 1912 r. reprezentował organizację na Sejmie Walnym Związku Narodowego Polskiego w Chicago i na zjeździe Sokolstwa w Pittsburgu.

Po wybuchu I wojny światowej należał do przeciwników zaprzysiężenia legionów polskich po stronie mocarstw centralnych. W końcu sierpnia 1914 r. na zebraniu grupy Ligi Narodowej przyczynił się do decyzji o rozwiązaniu Legionu Wschodniego. Podczas okupacji rosyjskiej działał w Lwowskim Komitecie Ratunkowym, udzielającym pomocy uchodźcom z Małopolski. W czerwcu 1915 r. znalazł się w Kijowie, gdzie został członkiem Rady Okręgowej mającej na celu jednoczenie polskich organizacji na Rusi. Działał ponadto w moskiewskiej Radzie Zjazdów, sprawującej opiekę nad polskimi ofiarami wojennymi w Rosji oraz w Radzie Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego. Wspierał formowanie wojska polskiego i harcerstwo.

W 1918 r. zamieszkał w Warszawie, poświęcając się całkowicie odbudowie i zjednoczeniu Sokolstwa. Wiosną 1919 r. doprowadził do zjazdu delegatów wszystkich związków PTG z trzech byłych zaborów.

Scalony Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce został wpisany do rejestru 29 listopada 1920 r. Druh Biega, który objął w nim funkcję głównego instruktora, a następnie pierwszego wiceprezesa (na czele stał Bernard Chrzanowski), w 1921 r. zorganizował zjazd scaleniowy, wziął udział w zlocie gimnastyków francuskich w Lille i zapoczątkował wydawanie „Przeglądu Sokolego”.

Zmarł w Warszawie i został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim (kw. 211 rz. 3 gr. 26). Ufundowany w 1928 r. przez Związek pomnik nagrobny przedstawia sokoła ze skrzydłami rozpiętymi do lotu. Jego łapy wspierają się na trzech kolumnach z piaskowca, które symbolizują złączone z trzech dzielnic Sokolstwo Polskie.

Autor: Redakcja IDMN