19 października – 79 lat temu zmarł Cyryl Ratajski (1875-1942)

19 października 2021

Polityk endecki, członek Ligi Narodowej, działacz „Sokoła” i twórca organizacji krajoznawczych, legendarny prezydent Poznania, Minister Spraw Wewnętrznych, podczas wojny Delegat Rządu na Kraj.

Urodził się w Zalesiu Wielkim koło Krotoszyna w rodzinie chłopskiej. Podczas nauki w poznańskim gimnazjum należał do Towarzystwa Tomasza Zana. W latach 1896-1900 studiował prawo na uniwersytecie w Berlinie. W latach 1906-1911 mieszkał w Raciborzu, gdzie prowadził kancelarię adwokacką. W obu miastach angażował się w działalność gniazd „Sokoła”. Rozwijając również pasje krajoznawcze założył w Cieszynie Polskie Towarzystwo Turystyczne „Beskid” (1910).

Był członkiem Ligi Narodowej. Wraz z Wojciechem Korfantym reprezentował Górny Śląsk w Radzie Głównej Polskiego Towarzystwa Demokratycznego. W 1908 r. wygrał proces z władzami pruskimi, które musiały uznać prawo nadania synowi imienia Ziemowit.

W 1911 r. przeprowadził się do Poznania, gdzie kierował fabryką nawozów sztucznych należącą do jego teścia, Romana Maya. Kontynuując zainteresowania turystyczne założył Towarzystwo Krajoznawcze oraz sekcję Miłośników miasta Poznania. Podczas powstania wielkopolskiego był łącznikiem Naczelnej Rady Ludowej z Komitetem Narodowym Polskim w Paryżu.

W latach 1922-1934 był prezydentem Poznania, z niespełna dwuletnią przerwą od 24 listopada 1924 r., gdy objął urząd Ministra Spraw Wewnętrznych w gabinecie Władysława Grabskiego. Zapisał się w historii miasta jako znakomity gospodarz. Powiększył jego obszar, rozbudował nowoczesną infrastrukturę, przeprowadził szereg inwestycji komunikacyjnych. Położył duże zasługi dla zorganizowania w 1929 r. Powszechnej Wystawy Krajowej.

Po zamachu majowym bywał celem szykan władz sanacyjnych. W 1934 r., pomimo wygranych w Poznaniu przez endecję wyborów samorządowych, wojewoda i minister spraw wewnętrznych zablokowali decyzję Rady Miasta o jego reelekcji. Z powodu kryzysu światowego jako współwłaściciel firmy chemicznej „Roman May”, musiał zastawić majątek. Mimo utraty stanowiska brał nadal czynny udział w życiu publicznym, przewodził radom nadzorczym wielu poznańskich spółek i towarzystw.

Od 1936 związał się z antysanacyjnym Frontem Morges. W roku następnym wstąpił do Stronnictwa Pracy. W 1939 r. podpisał list protestacyjny do premiera przeciwko aresztowaniu Wojciecha Korfantego.

Od 5 września 1939, po ewakuacji z władz wojewódzkich, odebranej przez mieszkańców jako ucieczka, przez 9 dni Ratajski ponownie sprawował urząd prezydenta Poznania (a także wojewody), odmawiając Niemcom uroczystego przekazania kluczy do miasta. Trafił na tydzień do Fortu VII cytadeli w charakterze zakładnika, a w maju 1940 r. został przesiedlony do Generalnego Gubernatorstwa, w okolice Kielc, skąd przeniósł się do Warszawy.

Od 3 grudnia 1940 r. do 5 sierpnia 1942 r. sprawował funkcję Delegata Rządu RP na Kraj tworząc struktury administracji cywilnej Polskiego Państwa Podziemnego. Złożony chorobą zrezygnował ze stanowiska.

Zmarł w Warszawie przy ul. Filtrowej 7. Honory zmarłemu oddał gen. Stefan Rowecki. Został pochowany pod nazwiskiem Celestyn Radwański na Cmentarzu Powązkowskim.

Ekshumowany w 1963 r., spoczął na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu św. Wojciecha w Poznaniu, gdzie w 2002 r. doczekał się okazałego pomnika na Placu Andersa w centrum miasta.

Autor: Redakcja IDMN