19 stycznia – 150 lat temu urodził się Zdzisław Dębicki (1871-1931)

19 stycznia 2021

Poeta Młodej Polski, krytyk literacki, publicysta i pamiętnikarz. Członek Ligi Narodowej i współpracownik Romana Dmowskiego.

Urodził się w Warszawie, był synem zamożnego ziemianina spod Kowla, powstańca styczniowego. Za udział w kółkach samokształceniowych został wydalony z warszawskiego gimnazjum i maturę zdawał w Dorpacie. W 1891 r. rozpoczał studia medyczne na Uniwersytecie Warszawskim, z których po roku przeniósł się na Wydział Prawa. Przyłączył się do koła Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Aresztowany w 1894 r. z powodu udziału w kwietniowej manifestacji na cześć 100. rocznicy powstania Kilińskiego, spędził pół roku w więzieniu na Pawiaku, a następnie rok na zesłaniu w Orsku na Uralu, skąd wrócił na mocy amnestii koronacyjnej cara Mikołaja II.

Pozbawiony możliwości kontynuowania nauki w uczelniach zaboru rosyjskiego, jesienią 1895 r. przeprowadził się do Lwowa, gdzie trzy lata później ukończył studia prawnicze pod kierunkiem prof. Stanisława Głąbińskiego i Oswalda Blacera. W listopadzie 1895 r. nawiązał bliską, przyjacielską współpracę z Romanem Dmowskim redagującym wówczas w pojedynkę „Przegląd Wszechpolski”. Za jego namową pisywał artykuły i jako kurier przemycał pismo do Warszawy. W 1896 r. został wprowadzony do Ligi Narodowej, której zasadom pozostawał wierny do końca życia. Współpracę redakcyjną kontynuował następnie u boku Jana Ludwika Popławskiego, którego poznał jeszcze w czasie studiów warszawskich. Włączył się również do życia lwowskiej cyganerii i jako początkujący poeta zaprzyjaźnił z Janem Kasprowiczem.

W roku 1899 r. wydał pierwszy tomik swych młodopolskich liryków p.t. „Ekstaza” i powrócił do Warszawy. Pisywał i wydawał typowo dekadenckie, nastrojowe liryki bliskie poetyce młodopolskiego impresjonizmu. W późniejszych tomach wierszy dochodziły do głosu motywy religijne i patriotyczne. Po 1915 r., zarzuciwszy próby poetyckie, poświęcił się całkowicie literaturoznawstwu („Pisarze polscy”, 1919; „Portrety”, 1928; eseje o Kasprowiczu i Reymoncie) oraz publicystyce o zacięciu socjologicznym („Książka i człowiek”, 1916; „Miasteczko” 1917; „Kryzys inteligencji polskiej”, 1918; „Za Atlantykiem. Wrażenia z pobytu w Stanach Zjednoczonych 1921”, „Podstawy kultury narodowej”, 1922). Uzupełnieniem bogatej twórczości były dwie książki wspomnieniowe: „Grzechy młodości” i „Iskry w płomieniach”. Opisując przemiany cywilizacji i kultury polskiej, wskazywał na dewastacje spowodowane rosnącym konsumpcjonizmem oraz osłabieniem uczuć religijnych, prowadzącym do moralnego i politycznego rozkładu narodu.

Nie wszedł do bieżącej polityki, ale identyfikował się niezmiennie z ruchem narodowo-demokratycznym. Był honorowym filistrem korporacji akademickiej Vigintia działającej w Warszawie w latach 1925-1933.

Publikował w „Gazecie Polskiej” i „Bibliotece Warszawskiej”. W latach 1906-1914 był kierownikiem literackim Biblioteki Dzieł Wyborowych. Od 1909 r. przez 20 lat prowadził dział literacki „Kuriera Warszawskiego”. Od 1912 r. sprawował funkcję sekretarza redakcji poczytnego w Królestwie „Tygodnika Ilustrowanego”, a w latach 1917-1929 był jego redaktorem naczelnym. Wiele podróżował, działał w stowarzyszeniach dziennikarskich, był znanym bibliofilem.

Zmarł 7 maja 1931 r. Tuż przed śmiercią otrzymał Nagrodę Literacką miasta stołecznego Warszawy. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim (kw. 11-2-22/23).

Autor: Redakcja IDMN