20 sierpnia – 70 lat temu zmarł Stanisław Srokowski

Stanisław Srokowski (1872-1950), nauczyciel, geograf, kolekcjoner, działacz społeczny, polityk narodowy.

Pochodził spod Krakowa, gdzie w 1891 r. otrzymał maturę. Studiował na Wydz. Filologicznym UJ w Krakowie a następnie we Lwowie, będąc jednocześnie asystentem w Katedrze Geologii i Mineralogii Politechniki Lwowskiej. W 1896 r. porzucił kolejne studia w Akademii Rolniczej w Przybramie, aby podróżować po Afryce i Europie Południowej.

W 1897 roku pracował jako nauczyciel seminarium w Rzeszowie (gdzie jego uczniem był Władysław Sikorski), a następnie w Tarnopolu, gdzie w latach 1903-1914 pełnił funkcję prezesa oddziału Towarzystwa Szkoły Ludowej (TSL). Działalność społeczna Srokowskiego skupiała się głównie na rozwoju oświaty i świadomości narodowej wśród Polaków na terenie Galicji i ich obronie przed wpływami ukraińskiej „Proświty”. W 1907 r. założył Muzeum Podolskie w Tarnopolu, któremu ofiarował bogaty zbiór monet.

Już przed 1914 r. był członkiem Ligi Narodowej. Współpracował z liderami endeckimi w Galicji, m.in. z Stanisławem Grabskim i Stanisławem Głąbińskim. W 1910 r. aby odciąć się od działalności ukraińskich narodowców przeszedł na rzymski katolicyzm z grekokatolicyzmu (w 1919 r. po rozwodzie został ewangelikiem). W 1912 był założycielem nowego Towarzystwa „Ziemia Polska”, którego zadaniem było utrzymanie polskiego stanu posiadania w kraju w zakresie własności ziemskiej. Na początku I wojny światowej włączył się w szkolenie paramilitarne Organizacji Stałych Drużyn Sokoła; kolejne lata spędził głównie w Homlu i w Kijowie, gdzie był dyrektorem szkoły Polskiej Macierzy Szkolnej.

W niepodległej Polsce w latach 1920-1921 pracował jako konsul w Odessie i w Królewcu. Jako delegat rządu polskiego brał udział w III powstaniu śląskim. W latach 1923-1924 pełnił urząd wojewody wołyńskiego.

Przeniesiony na emeryturę osiadł w wielkopolskim Margoninie, gdzie współpracował ze Związkiem Obrony Kresów Zachodnich i publikował na temat Prus Wschodnich. W 1926 był założycielem i pierwszym dyrektorem Instytutu Bałtyckiego w Toruniu. Później zamieszkał w Milanówku i w Warszawie. Prowadził zajęcia na UW i publikował podręczniki (m.in. „Geografia gospodarcza Polski” oraz „Geografia gospodarcza ogólna”).

W czasie II wojny światowej mieszkał w Bukowcu pod Legionowem, był wykładowcą tajnej Akademii Nauk Politycznych.Po wojnie został doradcą naukowym Ministra Administracji Publicznej, przewodniczył , Komisji Ustalania Nazw Miejscowości na ziemiach odzyskanych, pracował na Uniwersytecie Warszawskim i był pierwszym prezesem Polskiego Towarzystwa Geograficznego.

Zmarł w Warszawie. Został pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym. Na jego cześć mazurskie miasto Dryfort otrzymało nazwę Srokowo.