21 marca – 68 lat temu zmarł prof. Franciszek Bujak (1875-1953)

21 marca 2021

Historyk dziejów gospodarczych i społecznych. Profesor uniwersytetów w Krakowie, Warszawie i Lwowie. Działacz narodowy, a następnie polityk związany z partiami ludowymi. Minister Rolnictwa w rządzie W. Grabskiego.

Pochodził z rodziny chłopskiej z Maszkienic koło Brzeska. Po maturze zdanej w Bochni studiował historię i prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim (1894-1900). Doktoryzował się na wiosnę 1899 r. z historii geografii, po czym skierował zainteresowania ku historii społecznej i gospodarczej. Uzupełniał w tym kierunku edukację w Instytucie Badań Geograficzno-Historycznych w Lipsku. Pracował w Bibliotece Jagiellońskiej oraz w Archiwum Krajowym Akt Grodzkich i Ziemskich w Krakowie. W 1905 r. otrzymał na UJ habilitację na podstawie rozprawy „Studia nad osadnictwem wsi Małopolski”, która jest uważana za pierwszą monografię z historii gospodarczej w dziejach nauki polskiej. Do zakończenia I wojny światowej prowadził z tej dziedziny zajęcia na UJ.

Okres studiów krakowskich był również czasem intensywnej aktywności społecznej i politycznej w organizacjach narodowych. Był członkiem Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, poznał Władysława Grabskiego, Wojciecha Korfantego i Jana Kowalczyka. W 1903 r. został przyjęty do tajnej Ligi Narodowej, a później do jawnego Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, gdzie od 1909 r. zasiadał w Komitecie Głównym. W 1913 r. opuścił partię

Podczas I wojny światowej, sympatyzował początkowo z Naczelnym Komitetem Narodowym (działał w sekcji zachodniej NKN), z czasem stał się jego krytykiem. W 1915 r. wraz z kilkoma członkami Ligi Narodowej (m.in. Leopoldem Skulskim i Witoldem Staniszkisem) założył konserwatywne Zjednoczenie Narodowe (w 1919 r. weszło do Związku Ludowo-Narodowego). Należał do władz „Straży Polskiej”, Związku Niezależności Gospodarczej i Związku Międzypartyjnego (1917).

Po zakończeniu wojny był członkiem delegacji polskiej na konferencję wersalską, zajmując się przede wszystkim zagadnieniami gospodarki i mniejszości narodowych. Wiosną 1920 r. był przez miesiąc Ministrem Rolnictwa i Dóbr Państwowych w rządzie Władysława Grabskiego. W latach 1926-1927 pełnił jeszcze funkcję prezesa Państwowego Banku Rolnego, lecz przede wszystkim poświęcił się nauce.

Wykładał początkowo na Uniwersytecie Warszawskim i w Wyższej Szkole Handlowej. W 1921 r. przeprowadził się do Lwowa, gdzie jako profesor i kierownik Zakładu Historii Społeczno-Gospodarczej Uniwersytetu Jana Kazimierza, stworzył własną szkołę naukową. Zapoczątkował w Polsce badania nad demografią, metrologią, historią cen oraz socjografią wsi. Jego uczniami byli m.in.: Stanisław Hoszowski, Stefan Inglot, Roman Rybarski, Stanisław Pazyra, Walerian Kramarz, Jadwiga Turska, Antoni Walawender i Jan Warężak. W 1931 r. zainicjował wydawanie serii „Badania Dziejów Społecznych i Gospodarczych”. Był członkiem PAU i prezesem Polskiego Towarzystwa Historycznego (1932-1934 i 1936-1937).

W czasie II wojny światowej prof. Bujak wykładał we Lwowie, a po zajęciu miasta przez Niemców pracował w Bibliotece Ossolińskich i prowadził zajęcia na tajnych kompletach. W maju 1944 r. zamieszkał u rodziny pod Brzeskiem.

W 1946 powierzono mu Katedrę Ekonomiki Spółdzielczej na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracował tam do przejścia na emeryturę w 1948 r. Brał też czynny udział w życiu naukowym kraju i odgrywał w nim znaczną rolę jako organizator nauki. Ostatnie pięć lat życia spędził samotnie w domu z powodu przewlekłej choroby.

Zmarł w Krakowie. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim (kw. 46).

Autor: Redakcja IDMN