23 września – 151 lat temu zmarła Eleonora Ziemięcka

Filozofka chrześcijańska i publicystka; uważana za pierwszą polską filozofkę

Eleonora Gagatkiewicz urodziła się w Jasieńcu koło Grójca w rodzinie administratora majątku. Jej wykształceniem zajęła się babka kładąc nacisk na znajomość poetów romantycznych. W wieku zaledwie 11 lat zadebiutowała w 1830 r. pierwszymi artykułami w redagowanym przez Stanisława Jachowicza „Dzienniku dla Dzieci”. Trzy lata później zaczęła publikować w „Tygodniku Polskim”, a później na łamach kobiecego „Pierwiosnka”.

W 1834 wyszła za mąż za Augusta Ziemięckiego i kolejne sześć lat mieszkała z nim w Dreźnie. Po powrocie do Warszawy, w 1841 r. ogłosiła w „Bibliotece Warszawskiej” swoją pierwszą pracę filozoficzną p.t. „Myśli o filozofii”, w której podjęła się krytyki Hegla i roznoszonej po świecie „niemieckiej zarazy” stanowiącej zagrożenie dla tradycyjnego systemu wartości i porządku społecznego, a przede wszystkim wkraczającej w domenę religii. Przedstawione poglądy były bliskie tym, głoszonym przez katolickich konserwatystów skupionych wokół „Tygodnika Petersburskiego” i określanym jako „koteria Petersburska”, jednak w środowisku filozofów publikacja wzbudziła żywe reakcje i kpiny, przede wszystkim z uwagi na płeć autora. Bronisław Trentowski napisał: „Kobieta rozprawiająca o filozofii Kanta, Szellinga, Hegla, taką samą obudza ckliwość, jak wąsaty wiarus robiący pończochę”.

Niezrażona krytyką autorka założyła w 1842 r. i przez cztery lata wydawała konserwatywno-katolicki miesięcznik „Pielgrzym”, którego zadaniem było przeciwstawienie się rozprzestrzenianiu się niebezpiecznych idei filozoficznych wśród Polaków.

Zarówno na jego łamach, jak i w osobnych publikacjach poruszała również kwestie kobiece. Była zwolenniczką upodmiotowienia kobiet, a zwłaszcza ich intelektualnego i moralnego rozwoju. Początkowo współpracowała z Narcyzą Żmichowską, krytykując jednak z czasem brak katolickich fundamentów emancypacji.

Późne prace Ziemięckiej mieściły się w nurcie filozofii chrześcijańskiej. Zawierały m.in. analizy teologów katolickich i paryskich wykładów Mickiewicza, rozważania na temat możliwości godzenia wiary z rozumem, tomizmu z romantyzmem itp. Zmarła w Warszawie.