24 października – 110 lat temu urodził się Wiktor Trościanko (1911-1983)

24 października 2021

Dziennikarz, pisarz i działacz narodowy. Żołnierz Narodowej Organizacji Wojskowej oraz redaktor naczelny “Walki”, jej głównego organu prasowego. Stały współpracownik Radia Wolna Europa.

Był synem wileńskiego krawca. W 1930 r. ukończył elitarne Gimnazjum Króla Zygmunta Augusta, a cztery lata później prawo na Uniwersytecie Stefana Batorego. Już w czasie studiów zajął się dziennikarstwem, nawiązując stałą współpracę z Polskim Radiem, najpierw w Wilnie a od 1937 r. w Warszawie.

Od wczesnej młodości był zaangażowanym działaczem narodowym. Nie darzył sympatią poznanego w gimnazjum Czesława Miłosza, gdyż drażnił go jego kosmopolityzm i koniunkturalizm polityczny. Podczas studiów na USB był jednym z wileńskich liderów Młodzieży Wszechpolskiej.

W okresie okupacji hitlerowskiej włączył się w konspirację narodową. Działał w Stronnictwie Narodowym i Narodowej Organizacji Wojskowej. Był redaktorem naczelnym jej głównego organu prasowego – „Walka”. Jako żołnierz Batalionu „Gustaw” brał udział w Powstaniu Warszawskim na Starym Mieście. Po upadku powstania był więźniem obozów jenieckich na terenie Niemiec, a po zakończeniu wojny został oficerem Pierwszej Dywizji Pancernej generała Stanisława Maczka. Miał też krótki epizod pracy w amerykańskim Radiu Luxemburg, później zaś został kierownikiem referatu radiowego Drugiego Korpusu armii generała Andersa we Włoszech. Podczas okupacji był również aktywny literacko, publikował własne wiersze oraz wydał antologię podziemnej poezji “Słowo Prawdziwe”.

Po wojnie wyjechał do Anglii, gdzie kontynuował pracę dziennikarską, wydając związany z SN tygodnik (później dwutygodnik) “Myśl Polska”. Od początku działalności radiostacji (1952) aż do przejścia na emeryturę (1976) należał do najpopularniejszych publicystów Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. W ostatnich latach pracy w Monachium popadł w konflikt z dyrektorem Janem Nowakiem-Jeziorańskim krytykując jego przychylny stosunek do emigrantów marcowych 1968 roku, którzy jeszcze do niedana byli członkami PZPR, a w latach stalinizmu wprowadzali w Polsce ustrój bolszewicki. Prowadził audycję „Odwrotna strona medalu”, w której polemizował z komunistyczną propagandą.

Na emigracji wydał kilka książek publicystycznych i biograficznych, m.in. na poły autobiograficzną trylogię, na którą składały się powieści: „Wiek męski”, „Wiek klęski” oraz „Nareszcie lata pokoju” (1970-1976). Opisując wielokulturową duchowość przedwojennego Wilna, o problemie żydowskim pisał: „Był ten problem. Ale bynajmniej nie religijny. Nikt synagogom nie ubliżył głupim żartem czy biciem szyb. Przed żydowskimi pogrzebami, z lamentującymi płaczkami, zdejmowano nakrycia głowy. Problem żydowski Wilna to tragiczna stawka Żydów na każdą kartę – byle niepolską”. Wiele miejsca poświęcił sowieckiej, litewskiej i niemieckiej rzeczywistości miasta po 1939 r. Był bardzo krytyczny wobec poczynań wileńskich „krajowców” którzy bili Polaków śpiewających w kościołach »Boże coś Polskę«.

W 1976 r. był sygnatariuszem listu pisarzy polskich na Obczyźnie, solidaryzujących się z protestem przeciwko zmianom w Konstytucji PRL „Listem 59”.

Po przejściu na emeryturę osiedlił się w Hiszpanii, gdzie zmarł 26 listopada 1983 r.

Autor: Redakcja IDMN