25 maja – 111 lat temu urodził się Stanisław Jeute (1910-1943)

Działacz ONR, szef ekspozytury „Zachód” wywiadu OW Związku Jaszczurczego.

Pochodził z rodziny warszawskiej o hugenockim pochodzeniu. Był synem prawnika i naczelnika konsystorza stołecznej parafii luterańskiej p. w. Św. Trójcy. Po ukończeniu ewangelickiego prywatnego Gimnazjum im. Mikołaja Reja, w 1930 r. wstąpił do Szkoły Podchorążych Inżynierii w Warszawie, skąd jednak wkrótce został relegowany (prawdopodobnie wskutek konfliktu z przełożonym). Podjął studia na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, które także przerwał, a następnie wyjechał do Gdyni. Podczas rejsów i obozów letnich organizowanych przez Akademicki Związek Morski związał się z Obozem Narodowo-Radykalnym, a od 1938 r. prawdopodobnie również z wywiadem (Oddziałem II) Wojska Polskiego, dla którego wykonywał zadania obserwacyjne dotyczące Niemców. Od 1936 r. do wybuchu wojny był zatrudniony w firmie transportu morskiego.

We wrześniu 1939 r. jako ochotnik bronił Oksywia. Został ciężko ranny, stracił lewą nogę i po krótkim pobycie w niewoli niemieckiej powrócił do Warszawy.

Po opuszczeniu szpitala późną jesienią t.r., został zwerbowany do pracy konspiracyjnej przez Witolda Gostomskiego, szefa wywiadu Związku Jaszczurczego (ZJ) – organizacji wojskowej założonego przez działaczy ONR. Poświęcił się odtąd organizacji siatki wywiadowczej ekspozytury „Zachód” („Z”), której działania obejmowały Niemcy oraz ziemie polskie włączone bezpośrednio do Rzeszy (Wielkopolska, Pomorze, Kujawy). Posługiwał się pseudonimami „Wilk”, „Cezary” i „Stach Zachodni”. W rodzinnym mieszkaniu przy Szkolnej 10 i w gmachu Konsystorza Ewangelicko-Augsburskiego spotykał się z agentami i kurierami, odbierał meldunki i wydawał instrukcje. Za zgodą Zakonu Narodowego Organizacji Polskiej, koordynującego działania ZJ, ściśle współpracował z wywiadem Związku Walki Zbrojnej (później AK) i szefem jego sekcji zachodniej Mieczysławem Rutkowskim (ZWZ nie miał agentów w Rzeszy i sponsorował działalność ekspozytury).

Do największych sukcesów „Zachodu” należało zdobycie informacji dotyczących inwazji Niemiec na Grecję i Afrika Korps na Aleksandrię, a także zlokalizowanie pancernika „Tirpitz” oraz tajnego ośrodka badań nad pociskami rakietowymi (V-1 i V-2) w Peenemünde.

W grudniu 1941 r. specjalne „Sonderkommando ZJ” przeprowadziło pierwsze masowe aresztowania agentów siatki, a w lutym następnego roku uderzyło w jej warszawską centralę. 23 lutego Jeute trafił na Pawiak, skąd szybko przewieziono go do centrali gestapo przy Alexanderplatz w Berlinie. Poddawany brutalnemu śledztwu i torturom wykazał się niezłomną postawą. Był oparciem współwięźniów przetrzymywanych w Alt Moabit. Bardzo tęsknił za żoną i czteroletnim synem. W grudniu usłyszał wyrok śmierci. Został ścięty 2 lutego 1943 r. w więzieniu w Plötzensee.

Ma grób symboliczny na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim przy ul. Młynarskiej w Warszawie (aleja D, gr. 129).