26 stycznia – 102 lata temu odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego

Wybory do jednoizbowej konstytuanty zorganizowano według ordynacji przyjętej przez rząd Moraczewskiego i zatwierdzonej przez Tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego 28 listopada 1918 r. Obywatele, bez względu na płeć i majętność, po raz pierwszy także kobiety, otrzymywali bierne i czynne prawo wyborcze w wieku 21 lat.

Głosowanie miało odbyć się w 70 okręgach i wyłonić 513 posłów, jednak nie całe terytorium odradzającego się państwa było wówczas pod kontrolą polskich władz i na niektórych obszarach odbyło się później (Suwalszczyzna – 16 lutego 1919, Wielkopolska – 1 czerwca 1919, Pomorze – 2 maja 1920, Litwa Środkowa – 24 marca 1922). Uznano jednocześnie mandaty 28 polskich deputowanych do izby poselskiej austriackiej Rady Państwa oraz 16 do niemieckiego Reichstagu. W ten sposób uzupełniany Sejm na początku kadencji liczył 335 posłów, a na końcu 442.

Zorganizowanie pięcioprzymiotnikowych wyborów parlamentarnych dwa miesiące od odzyskania niepodległości, w kraju scalanym z trzech zaborów o zupełnie odmiennej kulturze politycznej było wielkim sukcesem. Bardzo wysoka okazała się frekwencja, która w żadnym okręgu nie spadła poniżej 60%, a były i takie gdzie przekroczyła 90%.

Poprzedzone ostrą kampanią wybory zakończyły się sukcesem partii prawicowych. W okręgach Królestwa Polskiego zdecydowanym zwycięzcą (41,4%; 89 mandatów) został „Narodowy Komitet Wyborczy Stronnictw Demokratycznych”, który wygrał również w stolicy, zdobywając 11 z 16 możliwych mandatów. Partie prawicowe startujące w byłej Prowincji Poznańskiej w bloku „Zjednoczenie Stronnictw Narodowych” zdobyły aż 97% głosów i wszystkie 42 mandaty. Wygrały również w wyborach na Pomorzu (57,7%). Znacznie słabsze wyniki osiągnęły natomiast w okręgach galicyjskich, gdzie ustąpiły partiom ludowyme: PSL Piast (34,8% – 32 mandaty) i PSL Lewica (19,3% – 12 mandatów).

Ostatecznie do sejmu dostało się kilkanaście partii, które początkowo utworzyły dziesięć klubów poselskich. Na starcie kadencji najsilniejszym z nich był endecki Związek Ludowo-Narodowy na czele z Wojciechem Korfantym (89 mandatów), a u jej końca PPS Piast Wincentego Witosa (95 mandatów). Stronnictwa lewicowe odgrywały rolę drugorzędną (PPS na zakończenie kadencji miała 34 głosów).

10 lutego 1919 r. w auli byłego Instytutu Aleksandryjsko-Maryjskiego Wychowania Panien przy ul. Wiejskiej zebrał się pierwszy od 126 lat Sejm polski. Jego marszałkiem został, formalnie bezpartyjny lecz związany z endecją, polityk wielkopolski Wojciech Trąmpczyński. Swe główne zadanie Izba spełniła 17 marca 1921 r., uchwalając Konstytucję, która do historii przeszła jako marcowa. Pomimo burzliwych okoliczności, walk o granice Rzeczypospolitej, otwartych frontów z Sowiecką Rosją, Niemcami, Litwą, Ukrainą i Czechosłowacją (o wewnętrznych konfliktach nie wspominając), jednoizbowy Sejm Ustawodawczy działał bardzo sprawnie. Odbył 342 posiedzenia i przyjął 571 ustaw, tworzących ustrojowe podstawy odradzającego się państwa. Zakończył swą kadencję 27 listopada 1922 r.