27 marca – 99 lat temu zmarł Stanisław Jabłoński (1853-1922)

27 marca 2021

Lekarz, działacz społeczny, poseł do Sejmu Galicji, polityk Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, wieloletni burmistrz Rzeszowa.

Pochodził ze starej rodziny szlacheckiej. Prawnuk konfederata barskiego, syn powstańca listopadowego urodził się w Hermanowej koło Tyczyna. W latach 1862-1869 uczył się w gimnazjach w Rzeszowie i Krakowie. W 1876 r. ukończył Wydział Medyczny UJ, a następnie przez rok praktykował w Klinice Chirurgicznej w Wiedniu. W 1877 r. zamieszkał na stałe w Rzeszowie, gdzie rozpoczął pracę lekarza sądowego. W 1881 r. został tam ordynatorem szpitala publicznego, a w 1909 r. jego dyrektorem.

Obowiązki zawodowe dzielił z działalnością na niwie społecznej i samorządowej. Od 1879 r. zasiadał w Radzie Miejskiej. Wybrany burmistrzem Rzeszowa w czerwcu 1896 r. rządził miastem do lipca 1913 r. (przez 17 lat), kiedy zrezygnował ze względu na stan zdrowia. Związany ze Stronnictwem Narodowo-Demokratycznym, od 1898 r. sprawował mandat posła do Sejmu galicyjskiego we Lwowie. Podejmował liczne inicjatywy gospodarcze, był prezesem rzeszowskiego ogniska „Sokoła” i Stowarzyszenia Rękodzielników „Gwiazda” oraz dyrektorem Komunalnej Kasy Oszczędności.

Okres rządów dr. Jabłońskiego był dla Rzeszowa czasem wielkiego rozkwitu. W 1902 r. udało mu się po kilku latach starań przeforsować ustawę o włączeniu do miasta całej gminy Ruska Wieś wraz z przysiółkami, przez co jego obszar powiększył się trzykrotnie.

Za jego czasów brukowano ulice, rozpoczęto prace przy systemie wodociągów miejskich, obudowywano odkryte części kanałów. Powstała gazownia, elektrownia jak również gazowe oświetlenie ulic. Przebudowany został ratusz i zrekonstruowany dawny zamek Lubomirskich. Powstały nowe dzieła architektury, na czele z secesyjno-manierystycznym gmachem Komunalnej Kasy Oszczędności (1906).

Po wybuchu I wojny światowej do 1916 r. (także w okresie półrocznej okupacji rosyjskiej), Jabłoński stał na czele komisarycznego zarządu miasta. Przy pomocy „Sokoła” i Gwiazdy” koordynował pomoc dla legionistów i dla ubogich mieszkańców Rzeszowa.

Wiosną 1918 r., oburzony traktatem brzeskim, odesłał do Wiednia, wraz z listem protestacyjnym, swoje wysokie cesarskie odznaczenia. Zainicjował rzeszowski oddział Organizacji Obrony Narodowej i jako delegat Polskiej Komisji Likwidacyjnej uczestniczył w pertraktacjach z oficerami austriackiego garnizonu.

Zmarł w Rzeszowie. Spoczywa na Starym Cmentarzu przy ul. Targowej.

Autor: Redakcja IDMN