28 maja – 151 lata temu urodził się Edward hr. Krasiński (1870-1940)

28 maja 2021

Ostatni ordynat opinogórski, działacz społeczny, kolekcjoner, zarządca Biblioteki i Muzeum Ordynacji Krasińskich.

Pochodził z rodziny magnackiej. Urodził się w Radziejowicach. Uczęszczał do Gimnazjum Św. Anny w Krakowie. W latach 1888-1892 studiował w szkole rolniczej w Mödling koło Wiednia.

W 1904 r. objął zarząd nad dobrami radziejowickimi, które w 1909 r. sprzedał, aby kupić przy ul. Okólnik 9 w Warszawie plac pod budowę gmachu Biblioteki i Muzeum Krasińskich (mieszczącej się wcześniej w ciasnych pomieszczeniach pałacu Czapskich, ob. ASP). Zorganizowanie tej wielkiej instytucji użyteczności publicznej, pomnożenie jej zbiorów, a zarazem wzniesienie dla niej nowoczesnego gmachu stało się dziełem życia ordynata. Jego oficjalne otwarcie dla szerszej publiczności odbyło się 2 grudnia 1930 roku w obecności prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego.

Ordynat angażował się w działalność społeczną, przede wszystkim na polu kultury i zachowania dziedzictwa narodowego. Od 1910 r. był prezesem Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości i stał na czele jego Wydziału Historii Sztuki. W 1915 r. jeździł do Piotrogrodu w sprawie ratowania zabytków polskich zagrożonych działaniami wojennymi. W 1909 r. wsparł inicjatywę Arnolda Szyfmana i założywszy Towarzystwo Akcyjne, doprowadził do postawienia w Warszawie nowoczesnego gmachu Teatru Polskiego (1912). Był członkiem honorowym Towarzystwa Bibliofilów Polskich i członkiem-korespondentem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Oprócz zbiorów ordynackich, porządkował również zbiory Muzeum Polskiego w Rapperswilu. Wydał zbiory wspomnień o Radziejowicach, przedwojennej Warszawie i o Henryku Sienkiewiczu, z którym przyjaźnił się od młodości.

Całe życie sympatyzował z endecją. Jesienią 1904 r. był jednym z animatorów konserwatywnego Stronnictwa Polityki Realnej, które przyszłość dla odrodzenia Polski widziało w związku z Rosją. Podczas rewolucji 1905 r. popierał politykę Romana Dmowskiego i maszerował w pochodach Narodowej Demokracji, pod hasłem społecznego solidaryzmu dźwigając sztandar wspólnie z chłopem. Po wybuchu I wojny światowej należał do sygnatariuszy dziękczynnego telegramu w odpowiedzi na deklarację odbudowy Polski złożoną przez naczelnego wodza wojsk rosyjskich wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza Romanowa. W dwudziestoleciu nie angażował się w bieżącą politykę. Aktywnie działał w środowiskach katolickich.

Po wybuchu II wojny światowej został internowany w Opinogórze. Występował wielokrotnie z interwencjami w obronie ludności, skarżącej się na niemieckie nadużycia. Gdy w kwietniu 1940 r. stanął w obronie chłopca folwarcznego skatowanego przez Gestapo, wywieziono go do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, a następnie do KL Dachau, gdzie zmarł z wycieńczenia, bądź został zamordowany 8 grudnia 1940 r.

Po jego śmierci zbiory Ordynacji Krasińskich uległy dewastacji. Już po upadku Powstania Warszawskiego, 25 października 1944 r. gmach Muzeum i Biblioteki został z premedytacją spalony przez Niemców. Ocalała niewielka część bezcennych druków i rękopisów.

Autor: Redakcja IDMN