29 kwietnia – 9 lat temu zmarł prof. Wiesław Chrzanowski (1923-2012)

29 kwietnia 2021

Prawnik i adwokat. Żołnierz NOW-AK, powstaniec warszawski. Działacz opozycji antykomunistycznej. Twórca i prezes Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, marszałek Sejmu I kadencji i senator IV kadencji. Minister sprawiedliwości.

Urodził się w Warszawie w rodzinie inteligencko-ziemiańskiej. Był synem profesora i rektora Politechniki Warszawskiej, w 1920 r. ministra przemysłu w rządach Grabskiego i Witosa. Tuż przed wybuchem II wojny światowej ukończył warszawskie liceum im. Staszica.

W okresie okupacji podjął studia prawnicze na tajnym uniwersytecie i w 1940 r. z inicjatywy brata Zdzisława włączył się w konspirację, tworząc sekcje akademickie Młodzieży Wielkiej Polski podległe Zarządowi Stołecznemu Stronnictwa Narodowego („Kwadrat”), którego został członkiem. Współpracował przy powstaniu tajnego Wydziału Prawa Uniwersytetu Ziem Zachodnich. W styczniu 1944 r. uczestniczył w reaktywacji Młodzieży Wszechpolskiej. Jako kapral-podchorąży NOW-AK uczestniczył w powstaniu warszawskim (którego wzniecenie uważał za zbrodnię) walcząc w batalionach „Gustaw” i „Harnaś”. 26 sierpnia został ranny na posterunku w Pałacu Staszica. Po opuszczeniu stolicy przeszedł przez obóz w Pruszkowie.

W lutym 1945 r. dotarł do Krakowa, gdzie jeszcze w tym samym roku ukończył studia na Wydziale Prawa UJ. Kontynuował działalność w organizacjach konspiracyjnych. Należał do Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. W marcu 1945 r. uczestniczył w reaktywacji Młodzieży Wszechpolskiej (był autorem deklaracji ideowej tej organizacji). W lipcu 1945 r. wraz z Tadeuszem Łabędzkim wznowił wydawanie podziemnego „Wszechpolaka”; był także redaktorem „Młodej Polski”. Pod koniec t. r. podjął współpracę z legalnie działającym Stronnictwem Pracy Karola Popiela. W kwietniu 1946 r. został prezesem Chrześcijańskiego Związku Młodzieży „Odnowa”, lecz po miesiącu, w związku z dekonspiracją ZG NZW, trafił do krakowskiego aresztu UB. Wyszedł na wolność po kilku tygodniach. W aktach aparatu bezpieczeństwa zachowała się informacja, iż pozyskano go do współpracy, jednak faktycznie zaczął się ukrywać i usiłował uciekać na Zachód. Ujawnił się po ogłoszeniu amnestii w marcu 1947 r. i podjął pracę w wydawanym przez Kurię Metropolitalną „Tygodniku Warszawskim”, w którym współredagował „Kolumnę Młodych”.

W listopadzie 1948 r. ponownie został aresztowany (z innymi redaktorami tygodnika i b. działaczami Stronnictwa Pracy). Skazany w styczniu 1950 r. na 7 lat pozbawienia wolności, opuścił mury zakładu karnego w Rawiczu w 1954 r. Do końca PRL pozostawał osobą inwigilowaną.

Od 1956 r. pracował jako radca prawny w Związku Spółdzielczości Budownictwa Mieszkaniowego podejmując bezskutecznie próby uzyskania uprawnień adwokata (otrzymał je dopiero w 1981 r.). Nadal utrzymywał kontakty z byłymi działaczami endeckimi, chadeckimi. Od 1965 r. blisko współpracował z kardynałem Stefanem Wyszyńskim, uczestnicząc w pracach tzw. Zespołu Informacyjnego przy Prymasie Polski.

W 1972 r. został zakwalifikowany (bez swej wiedzy) jako kandydat na TW, a następnie jako tajny współpracownik „Spółdzielca”. 4 lata później funcjonariusze SB raportowali, że nie ma z niego pożytku.

W 1979 r. został profesorem nauk prawnych na KUL (w latach 1987–1990 pełnił funkcję prodziekana). Później prowadził zajęcia z zakresu prawa cywilnego w Uczelni Łazarskiego.

Pozostawał w żywym kontakcie z emigracyjnymi działaczami Stronnictwa Narodowego (zwłaszcza z Wojciechem Wasiutyńskim i Albinem Tybulewiczem), spełniając funkcję rezydenta SN na kraj. Stał się autorytetem i mentorem młodych działaczy powołanego w 1979 r. Ruchu Młodej Polski, na czele z Aleksandrem Hallem i Markiem Jurkiem. Po sierpniu 1980 r. był doradcą NSZZ „Solidarność” i jednym z autorów statutu związku.

W 1989 r., dążąc do pogodzenia bliskich mu idei endeckich oraz nauki społecznej Kościoła, doprowadził do powstania Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego i do 1994 pełnił funkcję prezesa tej partii. Od 12 stycznia do 23 grudnia 1991 r. sprawował urząd ministra sprawiedliwości w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego. W październiku 1991 r. został wybrany (z listy Wyborczej Akcji Katolickiej) posłem a następnie marszałkiem I kadencji Sejmu. W 1992 jego nazwisko znalazło się na tzw. liście Macierewicza. W latach 1997–2001 zasiadał w Senacie IV kadencji, gdzie przewodniczył Komisji Nadzwyczajnej Legislacji Europejskiej.

W 2001 wycofał się z bieżącej działalności politycznej. W 2005 r. otrzymał Order Orła Białego.

Zmarł w Warszawie. Spoczywa w grobie rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim (kw. 229-3-23/24).

Autor: Redakcja IDMN