3 lipca – 99 lat temu zmarł ks. prałat Zygmunt Chełmicki (1851-1922)

Kapłan katolicki, wydawca, publicysta i działacz społeczny. Sekretarz Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego.

Urodził się w Warszawie, gdzie jego ojciec był urzędnikiem skarbowym. Pochodził ze szlachty osiadłej na Ziemi Dobrzyńskiej. Po ukończeniu gimnazjum w Chełmnie w 1868 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Płocku. W latach 1872-1873 kontynuował naukę w Münster w Westfalii. Po powrocie otrzymał święcenia kapłańskie i został wikariuszem przy katedrze płockiej.

W 1877 r. powierzono mu urząd rektora popaulińskiego kościoła św. Ducha w Warszawie, który sprawował aż do śmierci. Wygłaszał tam kazania po niemiecku i udzielał sakramentów niemieckiej społeczności stolicy. W 1903 r. został kanonikiem warszawskiej kapituły metropolitalnej, a w 1920 r. infułatem. Akademia Duchowna w Petersburgu przyznała mu w 1909 r. tytuł doktora teologii. W 1909 r. odrzucił rosyjską propozycję objęcia arcybiskupstwa w Mohylewie, a w 1913 r. uchodził za głównego kandydata na warszawską katedrę arcybiskupią (tym razem nie miał akceptacji Rosjan).

Był wybitnym publicystą i literatem, od 1881 r. redaktorem dziennika “Słowo”, a także wydawcą. Z jego inicjatywy od 1900 r. wychodziła drukiem pomnikowa seria “Biblioteka Dzieł Chrześcijańskich”, licząca w sumie 172 tomy, wśród nich „Podręczną Encyklopedię Kościelną”.

Podejmował wiele dzieł charytatywnych. W 1880 r. założył w Zielonce pod Warszawą Schronienie dla wysłużonych nauczycielek. W 1882 r. był współzałożycielem kas rzemieślniczych. W 1891 r. odwiedził polskich emigrantów w Brazylii, opisał ich trudny los i czynił starania, aby sprowadzić ich do Polski. Należał także do organizatorów kasy literackiej, kursów społecznych dla duchowieństwa i retrospektywnej wystawy malarzy polskich (1898). Dla głodującej ludności stolicy organizował ruchome kuchnie polowe tzw. „trąbizupki”. W 1903 r. utworzył komitet ratunkowy dla powodzian, a w 1905 r. Komitet dla ofiar wojny japońskiej.

Zaangażował się również w politykę i w latach 1905-1914 pełnił kierowniczą rolę w Stronnictwie Polityki Realnej. Dnia 17 września 1917 roku został sekretarzem Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego, a de facto szefem kancelarii tego organu i współautorem niemal wszystkich jego odezw. Wspólnie z Józefem Ostrowskim napisał słynne orędzie do narodu, które później sam wygłosił na uroczystej intronizacji Rady.

Miał opinię ” lwa salonowego ” i „kierownika warszawskiej bohemy”. Przyjaźnił się blisko z Ignacym Janem Paderewskim i Henrykiem Sienkiewiczem. W 1900 r. stał na czele Komitetu Jubileuszowego obchodów roku sienkiewiczowskiego i zbierał datki na zakup Oblęgorka. Pisarz, z który często spotykał się na na śniadaniach w Hotelu Europejskim, cytował życiową maksymę ks. Zygmunta, że „życie jest jednym pasmem rozkoszy”.

Zmarł w Warszawie. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim (kw. 203-5/6-26).