30 czerwca – 133 lata temu urodził się Tadeusz Gluziński (1888-1940)

30 czerwca 2021

Prawnik i filozof. Polityk i publicysta. Jeden z głównych ideologów ruchu narodowo-radykalnego, współtwórca ONR i Grupy „Szańca”. Członek Komitetu Politycznego Organizacji Polskiej.

Urodził się w Krakowie. Był synem profesora medycyny, późniejszego rektora Uniwersytetu Lwowskiego, starszym bratem działacza narodowego Kazimierza. Studiował filozofię na Uniwersytecie we Lwowie oraz prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, w obu dziedzinach uzyskując tytuł doktora. Był zapalonym szachistą i wybitnym kompozytorem zadań szachowych.

W czasie studiów działał w organizacjach studenckich. Należał do „Zetu” i Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego. W odrodzonej Polsce był prominentnym działaczem Związku Ludowo-Narodowego, Obozu Wielkiej Polski i Stronnictwa Narodowego. Od 1933 r. należał do kierownictwa Straży – tajnej młodzieżowej organizacji SN.

Często prezentował krytyczne poglądy wobec polityki partii. Już na początku lat 20. publikował w endeckiej „Gazecie Warszawskiej” cykl artykułów pt. „Zmierzch liberalizmu”, który był oceną nieefektywnych metod działania ZL-N, a przesłanie zwiastowało radykalne poglądy późniejszych „młodych”. Pod pseudonimem „Henryk Rolicki” powstawały także inne jego prace. W 1932 r. wydał książkę „Zmierzch Izraela” poświęconą historii politycznej narodu żydowskiego w Polsce. W 1935 r. ogłosił jedno z podstawowych dzieł polskiej myśli narodowo-radykalnej – „Odrodzenie Idealizmu Politycznego”. Był zdecydowanym krytykiem liberalizmu. Wskazywał również na klęskę demokracji, która pomimo szczytnych ideałów zaprowadziła nowe niewolnictwo. Wypowiadając się na temat „Sprawy ukraińskiej” (1936), w przeciwieństwie do Romana Dmowskiego, akcentował odrębność Ukrainy oraz potrzebę równouprawnienia.

W 1934 r. wystąpił z partii z powodu nieudanej próby jej zreformowania i 14 kwietnia t.r. podpisał deklarację programową Obozu Narodowo-Radykalnego, w którym pełnił rolę członka Komitetu Organizacyjnego.

Podjął jednocześnie pracę w redakcji pisma „Sztafeta”, głównym organie prasowym ONR. Gdy w czerwcu 1934 r. rząd sanacyjny zakazał jej wydawania, wraz z Janem Mosdorfem i Janem Jodzewiczem bezskutecznie interweniował u szefa MSW Bronisława Pierackiego, a gdy tegoż zamordowano, jako podejrzany trafił na kilka tygodni do aresztu.

Po rozłamie wewnątrz ONR w kwietniu 1935 przystąpił do ONR ABC, zostając jego czołowym ideologiem. Należał do ścisłego zarządu tej formacji i tajnej Organizacji Polskiej. Pod pseudonimem „Henryk Rolicki” wiele publikował, m.in. w miesięczniku „Nowy Ład”, którego był do wojny reaktorem naczelnym i w dzienniku „ABC” (tu pełnił funkcję naczelnego w latach 1937-1938).

Po śmierci lidera ONR ABC, Henryka Rossmanna, w lutym 1937 r., od października 1937 r. bezskutecznie zabiegał o zjednoczenie zwaśnionych organizacji narodowych w Konfederację Polską.

We wrześniu 1939 r. razem z bratem Kazimierzem znalazł się w Komitecie Politycznym Grupy „Szańca”/Organizacji Polskiej, stanowiącej okupacyjną kontynuację ONR ABC. Jesienią podjęło decyzję o jego wydelegowaniu do Francji w charakterze oficjalnego reprezentanta w Radzie Narodowej RP i przedstawiciela ONR przy rządzie gen. Władysława Sikorskiego.

Wyruszył pod koniec grudnia 1939 r. w towarzystwie Jerzego Kurcjusza. Podczas nocnej przeprawy przez Tatry na Słowację wpadł do zamarzniętego potoku i odmroził nogę. Z postępującą gangreną miesiąc później dotarł do Budapesztu, gdzie pomimo natychmiastowej amputacji zmarł w klinice przy ul. Baros 7 lutego 1940 r.

Został pochowany na największym budapeszteńskim cmentarzu Uj köztemeto.

Autor: Redakcja IDMN