30 grudnia – 84 lata temu zmarł Zygmunt Chrzanowski (1872-1936)

30 grudnia 2020

Organizator związków rolniczych, działacz narodowy i społeczny, minister w rządzie Józefa Świeżyńskiego.

Urodził się 5 kwietnia 1872 r. w rodzinnym majątku Dziadkowskie na Podlasiu. Był młodszym bratem znanego profesora literatury Ignacego i siostrzeńcem Henryka Sienkiewicza. Po ukończeniu gimnazjum w Warszawie i odbyciu praktyki rolniczej w Seroczynie (nowoczesnym majątku Edmunda Wernera), w latach 1894-1896 studiował w Instytucie Rolniczym w czeskim Taborze, gdzie stał na czele Kółka Polskiego (od 1905 r. zintegrował absolwentów w Związku Taborczyków). Po powrocie administrował dobrami na Podlasiu.

W 1905 r. został dyrektorem Syndykatu Rolniczego w Siedlcach (organizacji handlowej zaopatrującej rolnictwo i dokonywającej skupu), a pięć lat później stanął na czele syndykatu w Warszawie, tworząc krajowy związek podobnych organizacji tzw. „Kooperację Rolną”. W 1910 r. wybrano go prezesem Banku Towarzystw Spółdzielczych.

Po wybuchu I wojny światowej zwrócił swą działalność w kierunku spraw społeczno-opiekuńczych i począł się uaktywniać w organizacjach politycznych. W 1914 r. wstąpił do Ligi Narodowej. Kierował wydziałem gospodarczym Centralnego Komitetu Obywatelskiego. Jesienią 1915 r. został przewodniczącym sekretariatu Międzypartyjnego Koła Politycznego. W 1916 r. wszedł do Rady Głównej Opiekuńczej animując powstawanie Towarzystwo Samopomocy Ziemian (Związku Ziemian). Związał się również z Biurem Towarzystwa Popierania Pracy Społecznej, istniejącym od 1911 r., wskutek wojny pozbawionym swych kierowników (W. Grab¬skiego, E, Piltza i P. Nowodworskiego). Choć z przekonań był związanym z Narodową Demokracją umiarkowanym konserwatysta, dla dobra kraju zespolił w działaniach róż¬ne przeciwstawne siły polityczne. Jako wiceprezes Kooperacji Rolnej uratował od upadku Wyższą Szkołę Handlową. W 1918 r. został wybrany do Rady Stanu, a w końcu października t.r. otrzymał tekę ministra spraw wewnętrznych w dwutygodniowym gabinecie Józefa Świeżyńskiego, optując za zerwaniem z Radą Regencyjną.

W 1919 r. występował jako ekspert gospodarczy w delegacji polskiej na konferencji wersalskiej, ale po odrodzeniu Polski usunął się z polityki. Prowadził nadal i rozwijał Syndykat Warszawski oraz Kooperację Rolną, przewodniczył w radzie nadzorczej Banku Towarzystw Spółdzielczych, układał ze Stanisławem Karpińskim statut Banku Polskiego, był także prezesem Warszawskiej Giełdy Zbożowo-towarowej i Związku tych giełd całej Polski oraz wiceprezesem Centralnego Towarzystwa Rolniczego. Na emeryturze powrócił do pracy społecznej jako wiceprezes Związku Rolników.

Spoczywa na Cmentarzu Powązkowskim (kw. I, rz. 13, gr. 1/2).

Autor: Redakcja IDMN