30. rocznica śmierci Jędrzeja Giertycha

9 października 2022

30 lat temu, 9 października 1992 roku, zmarł Jędrzej Giertych, polityk, dyplomata i publicysta, jeden z przywódców Stronnictwa Narodowego.

Jędrzej Giertych urodził się 7 stycznia 1903 r. w Sosnowcu; był synem Franciszka i Janiny z domu Albrecht. W 1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej służył ochotniczo w Wojsku Polskim, podczas Bitwy Warszawskiej został ranny. W latach 1921–1926 studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim.
W okresie studiów prowadził intensywną działalność w ramach Wydziału Polskich Drużyn Harcerskich poza granicami Polski – Głównej Kwatery Związku Harcerstwa Polskiego, najpierw w charakterze współpracownika, a następnie kierownika tego wydziału. Polegała ona na utrzymywaniu kontaktów korespondencyjnych, organizowaniu obozów w Kraju dla polskiej młodzieży polonijnej, a także na wizytowaniu istniejących i zakładaniu nowych drużyn harcerskich w środowiskach polonijnych, jak również na współpracy z innymi organizacjami młodzieży. W 1926 podczas zamachu majowego razem z 80 zmobilizowanymi przez siebie harcerzami zgłosił się do wojska w obronie legalnego rządu.

W latach 1927–1932 był pracownikiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Od 1931 był attaché konsularnym przy konsulacie w Olsztynie. W 1932 został usunięty z MSZ i rozpoczął działalność polityczną w Obozie Wielkiej Polski oraz Stronnictwie Narodowym, w 1935 wszedł do władz tego ostatniego.

W kampanii wrześniowej brał udział w obronie Helu. Został wzięty do niewoli i w latach 1939–1945 przebywał w niemieckich obozach jenieckich. Podjął kilkanaście prób ucieczki, z których wszystkie okazały się nieskuteczne.

Po II wojnie światowej wrócił do Polski, skąd wywiózł swoją żonę i sześcioro dzieci. Następnie do końca życia przebywał na emigracji w Wielkiej Brytanii, gdzie najpierw pracował fizycznie, a następnie jako nauczyciel języka francuskiego. Wydawał własne książki historyczne i publicystyczne, a także czasopisma „Ruch Narodowy” (Londyn 1955–1957) i „Horyzonty” (Paryż 1956–1971, wspólnie z Witoldem Olszewskim), a także m.in. książki Feliksa Konecznego. W 1961 został usunięty z emigracyjnego Stronnictwa Narodowego w wyniku konfliktu z jego ówczesnym prezesem Tadeuszem Bieleckim. W PRL informacje na temat Jędrzeja Giertycha podlegały cenzurze. Jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób z całkowitym zakazem publikacji.

Zmarł 9 października 1992 r. w Londynie.

Autor: Redakcja IDMN