31 sierpnia – 76 lat temu zginął ks. Józef Archutowski

Józef Archutowski (1879-1944), ksiądz rzymskokatolicki, teolog, biblista, profesor UJ i UW.

Pochodził z ziemiańskiej rodziny spod Pułtuska. Ojciec został rozstrzelany przez Niemców w Pułtusku jesienią 1939 r. Młodszy brat, bł. Roman Archutowski – rektor warszawskiego Seminarium Duchownego, zginął w 1944 w Majdanku.

Ukończywszy gimnazjum studiował w warszawskim Seminarium Duchownym (1898-1901) oraz w Cesarskiej Rzymskokatolickiej Akademii Duchownej w Petersburgu (1901-1904). Po przyjęciu w 1904 r. święceń kapłańskich był wikariuszem i katechetą w Skierniewicach, Zgierzu, Łowiczu i Warszawie.

Był wybitnym biblistą. Wykładał Pismo św. Starego Testamentu oraz historię religii, najpierw na KUL (1918-1920), a następnie na Wydziale Teologicznym UJ, którego dwukrotnie był dziekanem. W 1923 r. został profesorem zwyczajnym. Po 1930 r. pełnił funkcję kuratora Młodzieży Wszechpolskiej. W latach 1937-1939 wydawał „Przegląd Biblijny”. Przed wyborami do Rady Miasta Krakowa w 1938 został członkiem komitetu Polskiego Bloku Katolickiego. W Krakowie zorganizował I Zjazd Biblistów Polskich (1938).

Po wybuchu II wojny światowej został aresztowany 6 listopada 1939 w gronie profesorów krakowskich w ramach akcji Sonderaktion Krakau i wywieziony do obozu Sachsenhausen. W lutym 1940 r. dzięki interwencji Piusa XII mógł wrócić do Krakowa, gdzie w klasztorze oo. Salwatorianów na Zakrzówku prowadził tajne nauczanie. W 1943 r. przeniósł się do Warszawy i został proboszczem parafii Nawiedzenia NMP na Nowym Mieście i wykładowcą konspiracyjnego Wydziału Teologii Katolickiej UW.

Zginął w Powstaniu Warszawskim 31 sierpnia 1944 r. pod gruzami zbombardowanego kościoła sakramentek przy Rynku Nowego Miasta wraz z 4 kapłanami, 35 zakonnicami i ponad 1000 osób cywilnych.

W 1947 r. został pochowany w mogile zbiorowej księży emerytów Kapituły Warszawskiej na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie (kw.107–5/6 m. 23-30).