31 stycznia – 139 lat temu urodził się hm. Stanisław Sedlaczek (1892-1941)

31 stycznia 2021

Pedagog, instruktor i działacz harcerski, Naczelnik Harcerzy ZHP, założyciel narodowo-katolickich Hufców Polskich.

Urodził się w Kołomyi. Był synem kupca przybyłego z Moraw. We Lwowie ukończył gimnazjum (1910), a następnie Politechnikę. W czasie studiów działał w wielu polskich organizacjach niepodległościowych (m.in. w Bratniaku, Towarzystwie Czytelni Ludowych, w ognisku „Sokoła” i w tajnym Związku Młodzieży Polskiej „Zet”).

W 1912 r. zgłosił akces do powstającego ruchu harcerskiego. Związał się z redakcją wydawanego przez Olgę i Andrzeja Małkowskich dwutygodnika „Skaut” i został sekretarzem Związkowego Naczelnictwa Skautowego.

Po wybuchu I wojny światowej zainicjował działalność konspiracyjną, nawiązując kontakty ze strukturami skautowymi w Warszawie, Wilnie i Kijowie, dokąd przeniósł się w 1915 r. i w grudniu t.r. na tajnym zjeździe został wybrany przewodniczącym Naczelnictwa Harcerstwa Polskiego na Rusi i w Rosji. Podlegały mu 104 drużyny skupiające ponad 10 tys. polskiej młodzieży, które od czasów rewolucji lutowej 1917 r. działały jawnie, podejmując współpracę z ogniskami Sokoła i Polską Organizacją Wojskową, a także organizowały siatkę wywiadowczą dla I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego.

Na odbywającym się 1-2 listopada 1918 r. w Lublinie zjeździe zjednoczeniowym wszystkich polskich organizacji harcerskich Sedlaczek został wybrany do Naczelnej Rady ZHP.

Od 1919 r. mieszkał w Warszawie, pracował w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, a przede wszystkim sprawował kierownicze funkcje w Głównej Kwaterze ZHP (w latach 1919-1921 oraz 1925-1931 był Naczelnikiem Głównej Kwatery Męskiej). Od 1920 r. redagował pismo „Harcerz”, od 1930 r. był jego wydawcą. Był autorem wielu książek i artykułów dotyczących historii skautingu i harcerstwa. W latach 1925-1928 podjął studia na Wydziale Filozoficznym UW, a następnie wykładał w Państwowym Instytucie Pedagogiki Społecznej. Stawiał fizyczny i duchowy rozwój młodzieży, godzący koncepcję służby ojczyźnie z zasadami wychowania katolickiego. Działał również w Katolickim Stowarzyszeniu Abstynentów oraz w założonym przez kolegę z harcerstwa, Henryka Glassa, Porozumieniu Antykomunistycznym, w którym zwracał uwagę na rozkładową robotę komunistów wśród młodzieży.

Gdy podczas XI Walnego Zjazdu ZHP (1 lutego 1931 r.) frakcja narodowo-chrześcijańska została odsunięta od wpływu na działalność Związku przez zwolenników obozu sanacyjnego na czele z Michałem Grażyńskim, Sedlaczek został przeniesiony w stan spoczynku. W dalszym ciągu wydawał „Harcerza”, który w 1937 r. zmienił nazwę na „Zagończyk”. Zachował również wpływy w endeckim Starszoharcerskim Kręgu św. Jerzego. W latach 1935-1939 na prośbę prymasa Hlonda, pracował jako wychowawca w organizacjach związanych z Akcją Katolicką.

Gdy po wybuchu II wojny wraz władze ZHP i Szarych Szeregów, zdominowane przez działaczy o poglądach lewicowych lub sanacyjnych, odrzuciły propozycję współpracy z instruktorami nurtu katolicko-narodowego, 27 października 1939 r. Sedlaczek, jako hm. „Sas” zorganizował i stanął na czele nowej konspiracyjnej organizacji noszącej nazwę Harcerstwo Polskie lub Harcerstwo Narodowe (a od 1943 r. Hufce Polskie). Skupiła ona ok. 5 tys. druhen i druhów, stanowiących młodzieżowe zaplecze Narodowych Sił Zbrojnych i Narodowej Organizacji Wojskowej (scalonej w 1942 r. z AK). Naczelnik „Sas” wszedł w skład Rady Wychowania Narodowego przy Zarządzie Głównym SN.

Został aresztowany przez gestapo w nocy 17/18 maja 1941 r. razem z prof. Witoldem Staniszkisem i pracownikami Stołecznego Komitetu Samopomocy Społecznej. Po dwóch miesiącach spędzonych na Pawiaku, 23 lipca 1941 r. odesłano go transportem do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie 3 sierpnia 1941 r., niecałe dwa tygodnie po przybyciu, został śmiertelnie pobity przez SS-mana.

W 1951 r. jego wszystkie dzieła zostały objęte zapisem cenzury i wycofane z bibliotek.

Autor: Redakcja IDMN