5 czerwca – 97 lat temu urodził się Antoni Fryszkowski „Ryś” (1924-1948)

5 czerwca 2021

Żołnierz Konspiracyjnego Wojska Polskiego i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego we wschodniej Wielkopolsce i na Kujawach.

Urodził się w rodzinie ziemiańskiej w Sompolnie koło Konina. Wojna przerwała mu naukę w Gimnazjum im. Ziemi Kujawskiej we Włocławku. Został wywieziony do Niemiec na roboty, skąd powrócił do kraju w połowie 1945 r.. Zagrożony powołaniem do ludowego wojska ukrywał się u rodziny.

W grudniu 1945 r. w Koninie nawiązał kontakt z Feliksem Gruberskim „Arturem”, komendantem powiatowym Konspiracyjnego Wojska Polskiego (organizacji założonej przez kpt. Stanisława Sojczyńskiego „Warszyca”). Jako jego oficer łącznikowy doprowadził w połowie stycznia 1946 r. do włączenia w struktury KWP oddziału Gabriela Fejcho ps. „Ogień” i objął w tym oddziale funkcję zastępcy dowódcy. Uczestniczył w akcjach zbrojnych na terenie Kujaw i wschodniej Wielkopolski. Brał udział w rozbijaniu i rozbrajaniu posterunków MO w Piotrkowie Kujawskim, Ślesinie, Izbicy i Lubrańcu, w atakowaniu transportów kolejowych i spółdzielni chłopskich, przejmował towary z akcji kontyngentowej. Zajął Urząd Gminny w Boguszycach.

Po aresztowaniu „Ognia” w kwietniu 1946 r., Fryszkowski przez dwa miesiące ukrywał się w górach, a gdy powrócił na Kujawy, stanął na czele rozbitków z jego oddziału i nawiązał współpracę z Narodowym Zjednoczeniem Wojskowym (NZW) w Bydgoszczy.

Latem i jesienią 1946 r. jego 30-osobowy oddział, nazywany w ubeckiej nomenklaturze „bandą Rysia”, przeprowadził wiele spektakularnych operacji. Rozprowadzał ulotki i agitował na rzecz głosowania 3 razy „nie” przed czerwcowym referendum, zastraszał członków PPR, napadał na transporty kolejowe i rekwirował kontygenty. W dniu 24 listopada na szosie koło Lubstówka zorganizował zasadzkę, w którą wpadła komunistyczna grupa operacyjna kolskiego UB (zginęło 8 jej funkcjonariuszy). W styczniu 1947 r. Fryszkowski zastrzelił trzech milicjantów ze Świerczynka, którzy usiłowali go rozbroić.

Oddział poważnie osłabiła amnestia ogłoszona 22 lutego 1947 r., w wyniku czego ujawniła się część podległych mu żołnierzy. Z pozostałą grupą kontynuował działalność zbrojną do lipca.

Zagrożony aresztowaniem planował ucieczkę na zachód. W lipcu 1947 r. wyjechał do Wałbrzycha do rodziny swej narzeczonej, gdzie 2 sierpnia 1947 został aresztowany w wyniku akcji prowadzonej pod nadzorem WUBP w Bydgoszczy. 30 listopada 1947 r. został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Bydgoszczy na sesji wyjazdowej we Włocławku na 21-krotną (!) karę śmierci. Oskarżono go o przynależność do nielegalnej organizacji zbrojnej, udział w 98 napadach zbrojnych i spowodowanie śmierci 23 osób.

W ostatnim słowie poprosił o o „żołnierską śmierć” przez rozstrzelanie.

Został stracony 10 lutego 1948 r. w więzieniu we Włocławku. Miejsca jego pochówku pozostaje nieznane.

Autor: Redakcja IDMN