55 lat temu, 17 maja 1967 r. w Buenos Aires, zmarł Marian Seyda – endecki polityk i publicysta, minister spraw zagranicznych II RP, członek Rządu RP na uchodźstwie.

Marian Seyda urodził się 7 lipca 1879 r. w Poznaniu. Był najmłodszym dzieckiem Wojciecha, nauczyciela uczącego w wyższych szkołach żeńskich i Jozefaty z Martenów. Miał dwoje rodzeństwa: Jadwigę i Zygmunta, znanego adwokata, posła na sejm polski i pruski, wicemarszałka Sejmu. Był bratankiem Władysława, ministra byłej dzielnicy pruskiej oraz Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.

W czasie nauki w gimnazjum udzielał się w Związku Kółek Gimnazjalnych i był jednym z założycieli „Czerwonej Róży”, która działała pod kierunkiem Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Tam zdobywał wiedzę o historii i kulturze polskiej. Wychowywał się politycznie m.in. na „Przeglądzie Wszechpolskim”.
Studiował prawo na Uniwersytecie w Berlinie.

Pierwsze szlify dziennikarskie Seyda zdobywał podczas politycznego kierowania „Dziennikiem Berlińskim”. Jego teksty propagowały otwarcie dążenie do niepodległego państwa polskiego, które miało być oparte na idei wszechpolskiej. W artykułach uderzał w bierną i ugodową postawę polskich elit w zaborze pruskim.

W 1900 r. został przyjęty do Ligii Narodowej. Marian Seyda rozwijał się dziennikarsko poprzez regularne przygotowywanie tekstów do „Gońca Wielkopolskiego” w latach 1902-1905. Był doktorem nauk prawnych – w 1904 r. obronił rozprawę doktorską na Uniwersytecie w Rostocku. W tym czasie studiował też historię sztuki. Aktywnie włączał się w życie społeczno-kulturalne, działał w stowarzyszeniu „Straż”, współtworzył Towarzystwo Krajoznawcze w Poznaniu oraz był członkiem Towarzystwa Sztuk Pięknych.

W sierpniu 1906 r. Marian Seyda wszedł do zarządu nowo powstałej spółki o nazwie „Nowa Drukarnia Polska”, która wznowiła wydawanie „Kuriera Poznańskiego”, a także przejęła redakcję „Orędownika”. 27-letni Seyda został redaktorem naczelnym obu tych pism.

Po wybuchu Wielkiej Wojny Seyda trafił do Szwajcarii, gdzie w 1915 r. współzałożył Centralną Agencję Polską w Lozannie. Wielkopolanin wszedł w skład zarządu, był jej Sekretarzem Generalnym, a od 1916 r. – dyrektorem. Na gruncie szwajcarskim Seyda redagował wydawany we Fryburgu dwumiesięcznik „Przegląd Polski”.

Był jednym z założycieli Komitetu Narodowego Polskiego, który powstał 15 sierpnia 1917 r. w Lozannie. W jego ramach Seyda kierował wydziałem prasowym. Jako przedstawiciel KNP podróżował m.in. do Szwajcarii, Włoch, i Stanów Zjednoczonych. Po zakończeniu I wojny światowej był członkiem Delegacji Polskiej na obrady pokojowe w Paryżu – był ekspertem do spraw politycznych przy Delegacji Polskiej, członkiem Komisji Zaboru Pruskiego, a także kierował akcją prasową. Wchodził także w skład Stałej Narady. Uczestniczył w uroczystości podpisania traktatu wersalskiego jako przedstawiciel polskiej prasy.
W czerwcu 1918 r. został wybrany posłem na Sejm Ustawodawczy z list Związku Ludowo-Narodowego w okręgu poznańskim. Jako parlamentarzysta był członkiem władz Klubu ZLN.

Został wybrany także posłem na Sejm I kadencji z list Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej. 17 maja 1923 r. był jednym z sygnatariuszy umowy w sprawie utworzenia większości parlamentarnej tzw. paktu lanckorońskiego.

Od 28 maja do 27 października 1923 r. pełnił urząd Ministra Spraw Zagranicznych w rządzie Wincentego Witosa. Charakterystycznymi kierunkami krytyki i opozycji polskiej dyplomacji w czasie urzędowania Seydy była Republika Weimarska oraz Liga Narodów. Bez powodzenia postulował utworzenie bloku państw Europy Środkowej pod przewodnictwem Polski i Czechosłowacji o charakterze antyniemieckim. Był krytykowany za przeciąganie procederu uznania ZSRS oraz osłabienie relacji z Republiką Włoch. W październiku 1923 r. utracił urząd na rzecz Romana Dmowskiego, jednak pozostał w strukturze MSZ jako wiceminister do grudnia tego roku.

Po 1926 r. przebywał w Poznaniu, gdzie prowadził redakcję „Kuriera Poznańskiego”. W latach 1928-1935 wchodził w skład Zarządu Głównego i Komitetu Politycznego Stronnictwa Narodowego. Był członkiem powołanej w 1928 r. tajnej Straży Narodowej. Seyda został wybrany senatorem w 1928 i 1930.

W tym czasie, w 1927 i 1931 roku, wydał dwa tomy swojego opus magnum pt. „Polska na przełomie dziejów. Fakty i dokumenty”. W dziele szczegółowo opisuje losy sprawy polskiej w trakcie I wojny światowej. Zaliczając się do grupy „starych endeków”, w drugiej połowie lat trzydziestych odsunął się od ogólnopolskiej polityki na rzecz działalności publicystycznej, pozostając formalnie członkiem SN.

Po wybuchu II wojny światowej wyjechał z Poznania i przez Węgry dotarł do Paryża. W październiku 1939 r. został mianowany ministrem bez teki w rządzie Władysława Sikorskiego. W listopadzie 1939 r. wszedł w skład nowo powołanego Komitetu Ministrów
dla Spraw Kraju.

W lipcu 1940 r. w czasie kryzysu rządowego wspólnie z gen. Kazimierzem Sosnkowskim opracował zasady współpracy między prezydentem, premierem i władzami stronnictw politycznych. W tym roku objął resort sprawiedliwości. W reakcji na decyzję o podpisaniu układu ze ZSRS, w lipcu 1941 r. wraz z Augustem Zaleskim i gen. K. Sosnkowskim podał się do dymisji. W styczniu 1942 r. wrócił do rządu jako minister bez teki, a pół roku później objął stanowisko Ministra Prac Kongresowych. Pozostał na tym stanowisku także w rządzie Stanisława Mikołajczyka.

Początkowo Seyda wchodził w skład rządu jako członek Stronnictwa Narodowego, lecz nie był jego oficjalnym reprezentantem. Był skonfliktowany z Tadeuszem Bieleckim, który w reakcji na ponowne, samowolne wejście Seydy do rządu, wykluczył go struktur Stronnictwa Narodowego. W tym czasie działała także tzw. grupa Seydy, w której skupiali się nieliczni jego zwolennicy, głównie z Wielkopolski.

Po II wojnie światowej Seyda nie wrócił już do Polski. W 1948 r. opuścił Londyn i przez Francję udał się do Argentyny, gdzie zmarł 17 maja 1967 r.

Pełny biogram Mariana Seydy znajduje się w wydanym przez IDMN „Słowniku Biograficznym Polskiego Obozu Narodowego”, Tom I.

PS