8 lutego – 161 lat temu urodził się Wojciech Trąmpczyński (1860-1953)

8 lutego 2021

Polityk, prawnik, poseł do Reichstagu, działacz Narodowej Demokracji, prezes władz administracyjnych podczas powstania wielkopolskiego. W II RP marszałek Sejmu Ustawodawczego oraz Senatu I kadencji.

Urodził się w Dębłowie Królewskim koło Gniezna w rodzinie ziemiańskiej. Do gimnazjum najpierw uczęszczał w Trzemesznie, ale maturę w 1877 r. zdał w Gimnazjum im. Marii Magdaleny w Poznaniu. Podczas nauki w tej szkole działał w Towarzystwie Tomasza Zana Następnie studiował w Berlinie i Wrocławiu, uzyskując stopień doktora praw (1881).

W 1886 r. osiedlił się w Poznaniu, gdzie został wziętym adwokatem (później także notariuszem). Występował w wielu procesach politycznych w obronie Polaków w zaborze pruskim. W latach 1890-1894 organizował prywatne lekcje języka polskiego. W latach 1901-1911 zasiadał w poznańskiej radzie miejskiej. Zabierał głos w demonstracjach poparcia dla strajku dzieci wrzesińskich, Był także doradcą prawnym Banku Ziemskiego i dyrektorem poznańskiego Hotelu Bazar.

Od 1910 r. z ramienia środowiska endeckiego piastował godność posła do sejmu pruskiego, a od 1912 r. także do Reichstagu, gdzie pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Koła Polskiego. Zasłynął z rzeczowej krytyki antypolskiej polityki rządu niemieckiego, a zwłaszcza ustaw wywłaszczeniowych (1907).

Podczas pierwszej wojny światowej angażował się w działalność polskiej konspiracji niepodległościowej. W 1914 r. został członkiem tajnego Koła Międzypartyjnego, łączącego polskie organizacje we wszystkich zaborach i za granicą. Był członkiem Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. W lipcu 1918 r. wszedł w skład władz Centralnego Komitetu Obywatelskiego (CKO), blisko współpracującego z Romanem Dmowskim i Komitetem Narodowym Polskim w Paryżu. 11 listopada został przewodniczącym Rady Ludowej miasta Poznania, a 8 grudnia 80-osobowej Naczelnej Rady Ludowej. W czasie Powstania Wielkopolskiego jako prezes Prowincji i Regencji Poznańskiej uczestniczył w w rokowaniach z przedstawicielami rządu niemieckiego.

14 lutego 1919 r. wraz z polskimi posłami do Reichstagu został dokoptowany do Sejmu Ustawodawczego II RP. W przeprowadzonych tego dnia wyborach marszałka wygrał rywalizację z Wincentym Witosem (155:149) i zrezygnował z przynależności do Związku Ludowo-Narodowego. Działania Izby organizował z dużą sprawnością i kompetencją. Szczególną uwagę poświęcał pracom nad uchwaleniem konstytucji oraz nad unifikacją prawa. Postulował zawarcie kompromisu pomiędzy największymi ugrupowaniami sejmowymi i pełnił rolę rozjemcy pomiędzy Naczelnikiem Państwa a Sejmem. W 1920 r., podczas wojny z bolszewicką Rosją, był członkiem Rady Ochrony Państwa i przewodniczącym jej obywatelskiego komitetu.

W wyborach 1922 r. kandydował do Senatu z listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej i dzięki poparciu PSL „Piast” w dniu 1 grudnia objął funkcję marszałka Izby Wyższej. Po zamachu majowym uspokajał w Wielkopolsce wzburzone nastroje, ale był zdecydowanym krytykiem przewrotu, jak i całych rządów sanacji. Piłsudskiemu wytykał brak wykształcenia wojskowego i zaledwie partyzanckie kompetencje.

Powołany przez Dmowskiego do Wielkiej Rady Obozu Wielkiej Polski, w 1928 r. został ponownie wybrany posłem z listy ZLN (później Stronnictwa Narodowego). Bronił oskarżonych w procesie brzeskim, piętnował sposób uchwalenia konstytucji kwietniowej i założenie obozu w Berezie Kartuskiej. Po 1935 r. stopniowo wycofywał się z życia politycznego. Zbliżył się do opozycji skupionej wokół Frontu Morges.

Po zakończeniu kampanii wrześniowej 1939 r. został wysiedlony z Poznania. Okupację spędził w Warszawie. Współpracował z delegatem Rządu RP na Kraj Cyrylem Ratajskim i Radą Główną Opiekuńczą. Po upadku Powstania Warszawskiego mieszkał w Milanówku.

Wiosną 1945 powrócił do Poznania, gdzie zmarł 2 marca 1953 r. Został pochowany na miejscowym cmentarzu Jeżyckim. W 1987 r. jego prochy ekshumowano i przeniesiono na Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu św. Wojciecha.

Autor: Redakcja IDMN