9 stycznia – 130 lat temu urodził się Stanisław Kauzik (1891-1959)

9 stycznia 2021

Polityk, ekonomista, prawnik i redaktor, współpracownik premiera Grabskiego, działacz Stronnictwa Pracy, minister Rządu na Uchodźstwie.

Pochodził z Warszawy, był synem Jana, malarza i kustosza Muzeum Narodowego. W młodości studiował prawo, historię sztuki, muzykę i filozofię w Krakowie, Moskwie i Petersburgu, gdzie założył Związek Niezawisłości Państwa Polskiego. Po wybuchu I wojny światowej pracował w Centralnym Komitecie Obywatelskim w Warszawie a następnie wyemigrował do Moskwy, gdzie zbliżył się do środowiska narodowej demokracji.

W okresie II RP pracował w Biurze Pracy Społecznej zajmując się sprawami finansowymi samorządów. Był sekretarzem Biura Prac Kongresowych przy MSZ, a w latach 1920-1925 sekretarzem generalnym Komitetu Ekonomicznego Ministrów RP i jednym z najbliższych współpracowników premiera Grabskiego. W tej funkcji brał udział w rokowaniach polsko-sowieckich i w polskiej delegacji pokojowej w Rydze. W styczniu 1923 r. został szefem Biura Prezydialnego Ministerstwa Skarbu.

Po zamachu majowym koncentrował się na działalności publicystycznej, współpracował m.in. z „Kurierem Warszawskim” oraz prasą ekonomiczną. Założył pismo „Materiały i Studia w Sprawach Odbudowy Państwa”. Pełnił funkcję sekretarza generalnego Zarządu Federacji Wydawnictw.

Po wybuchu wojny współpracował z prezydentem Stefanem Starzyńskim jako szef Biura Prasowego Komisarza Cywilnego przy Dowództwie Obrony Warszawy, a także z z generałem „Grotem” Roweckim przy organizacji Związku Walki Zbrojnej (przybrał odtąd pseudonim „Dołęga-Modrzewski”).

Wiosną 1940 r. związał się ze Stronnictwem Pracy i do lipca 1945 r. był jego przedstawicielem w Delegaturze Rządu na Kraj kierując Departamentem Prasy i Informacji. Redagował pismo Delegatury „Rzeczpospolita Polska”, założył tajną drukarnię i radio. Aresztowany przez Gestapo, został jednak wypuszczony. W 1944 r. wziął udział w Powstaniu Warszawskim. Po jego upadku kontynuował działalność swojego departamentu z terenu Milanówka i Krakowa. Był stanowczo przeciwny współpracy z Związkiem Radzieckim i optował za pozostaniem w konspiracji.

Pod koniec 1945 r. nielegalnie wyjechał do Londynu, gdzie stał się jednym z liderów emigracyjnego Stronnictwa Pracy. Utrzymywał się z renowacji obrazów. W 1949 r. został wybrany wiceprezesem Rady Narodowej. Dwa lata później należał do głównych organizatorów Komisji Głównej Skarbu Narodowego, którą kierował niemal do końca życia.

Działał w Stronnictwie Chrześcijańsko-Demokratycznym popierającym prezydenta Augusta Zaleskiego. Od września 1955 r. był ministrem bez teki w pierwszym rządzie Antoniego Pająka. W kolejnym jego gabinecie (od kwietnia 1957), pozostał ministrem bez teki oraz kierownikiem resortu wyznań religijnych, oświaty i kultury.

Należał do założycieli Studium Polski Podziemnej i redaktorów wydawnictw „Polskie Siły Zbrojne w II wojnie światowej” i „Polskie Państwo Podziemne”. Pozostawił bogatą spuściznę archiwalną.

Zmarł 25 kwietnia 1959 r. w Londynie. Został pochowany w grobie rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. PPRK-1-250/251).

Autor: Redakcja IDMN