5 marca – 126 lat temu urodził się Stanisław Strzetelski (1895-1969)

5 marca 2021

Dziennikarz i wydawca, polityk narodowy, poseł na Sejm III kadencji, działacz emigracyjny, dyrektor Głosu Wolnej Polski (późniejsza Rozgłośnia Polska RWE) i Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce.

Urodził się koło Brodów, gdzie w 1913 r. ukończył Gimnazjum. Studiował filozofię we Lwowie i Wiedniu. W młodości zaangażował się w ruch sokoli i skauting. Po wybuchu I wojny wstąpił do Legionu Wschodniego. Po jego rozwiązaniu we wrześniu 1914 r. został aresztowany i wcielony do armii austriackiej. Wiosną 1918 r. zdezerterował i przedostał się do oddziałów polskich w Murmańsku.

Od końca 1918 r. mieszkał w Warszawie. Mianowany radcą Ministerstwa Spraw Zagranicznych, uczestniczył w misjach dyplomatycznych w Rumunii i na Węgrzech, jako sekretarz prof. Stanisława Głąbińskiego. W tym okresie został przyjęty do Ligi Narodowej.

W 1930 r. został był posłem na Sejm RP III kadencji z listy Stronnictwa Narodowego, jednak głównym polem jego działalności była działalność dziennikarska.

Od 1920 r. był sekretarzem redakcji kierowanej przez Stanisława Strońskiego „Rzeczpospolitej”. Od 1924 r. współpracował z „Gazetą Warszawską”.

Po przewrocie majowym w 1926 r. stał się jednym z głównych animatorów różnych sektorów rynku prasy prawicowej. Wystąpiwszy z projektem założenia popularnego pisma południowego dla przeciwdziałania wpływom „prasy czerwonej”, już we wrześniu t.r. doprowadził do wydania związanego z ruchem narodowym dziennika „ABC” i został jego redaktorem naczelnym. W kwietniu 1928 r. uruchomił i objął redakcję popołudniówki „Wieczór Warszawski”, w której kierował również działem politycznym. Od maja 1935 r. angażował się w redagowanie „Gońca Warszawskiego”, gazety o profilu nacjonalistycznym

Od 1938 r. należał do władz Towarzystwa Wiedzy Prasowej i kierował redakcją prawicowego tygodnika „Kronika Polski i Świata”. W ówczesnej działalności publicystycznej poszukiwał porozumienia pomiędzy obozem narodowym a sanacją.

Po wybuchu II wojny przez Rumunię przedostał się do Francji, gdzie został współpracownikiem Stanisława Strońskiego w Ministerstwie Informacji Rządu RP na uchodźstwie. Po klęsce Francji misję swą kontynuował do października 1940 r. w Portugalii, kierując jednocześnie lizbońskim Komitetem Pomocy Uchodźcom Polskim, a później pełniąc rolę korespondenta Polskiej Agencji Telegraficznej. W lipcu 1940 r., wraz z innymi działaczami endecji, wsparł inicjatywę płk. Jana Kowalewskiego podjęcia próby rozmów z Niemcami.

W marcu 1941 r. wyjechał na stałe do Stanów Zjednoczonych. Został dyrektorem Wydziału Prasowego Polish Information Center w Nowym Jorku, w ramach którego wydawał tygodnik „The Polish Reviev” i miesięcznik „New Europe”. W latach 1946-1947 redagował nowojorski tygodnik „Czas” (1946-1947) i dwujęzyczny dwutygodnik Wiadomości z Polski i o Polsce (1950). Był jednym z założycieli Komitetu Narodowego Amerykanów Polskiego Pochodzenia (1942) i kierownikiem Biura Studiów Komitetu Wolnej Polski (1949–1951).

Angażował się od początku w organizację Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce, powołanego 15 maja 1942 r. pod szyldem Polskiej Akademii Umiejętności. Był wieloletnim sekretarzem generalnym, a w latach 1955-1961 dyrektorem tej prestiżowej instytucji, w której współpracował blisko z prof. Oskarem Haleckim, Kazimierzem Wierzyńskim i Janem Lechoniem.

W latach 1951-1955 objął w Nowym Jorku kierownictwo sekcji polskiej Głosu Wolnej Polski (późniejsza Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa). Odszedł wobec różnicy zdań z Janem Nowakiem-Jeziorańskim w sprawie nadawania audycji polskich z terytorium Niemiec oraz – podjętej w lutym 1955 r. – akcji zrzucania z balonów nad krajem broszury Józefa Światło, którego traktował przede wszystkim za ponurego zbrodniarza, a nie źródło rzetelnej informacji. W 1960 r. odwiedził Polskę.

Do końca życia pozostawał czynny jako publicysta i działał w Syndykacie Dziennikarzy RP w USA. Zmarł 10 kwietnia 1969 r. w Glen Cove pod Nowym Jorkiem.

Autor: Redakcja IDMN