„Nacjonalizm wobec literatury, literatura wobec nacjonalizmu” – podsumowanie konferencji

W piątek, 17 listopada zakończyła się dwudniowa sesja naukowa „Nacjonalizm wobec literatury, literatura wobec nacjonalizmu”. Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli wiodących ośrodków akademickich z całego kraju, którzy dyskutowali na temat wzajemnego odziaływania literatury i nacjonalizmu. Ich wystąpienia znajdą się w monografii pokonferencyjnej. Kluczowym punktem pierwszego dnia obrad była prezentacja antologii tekstów „Sztuki i Narodu”.

– Nacjonalizm – za tym tytułem kryje się dorobek intelektualny tych artystów, tych literatów, tych wszystkich ludzi pióra, którzy odczuwali jedność intelektualną z osobami firmującymi obóz narodowy – mówił prof. Jan Żaryn, nawiązując do tytułu konferencji. – Opowieść o nacjonalizmie wobec literatury i literaturze wobec nacjonalizmu to opowieść o tych, którzy próbowali nas z jednej strony opisać, a z drugiej strony nie wykluczać z szerszych rodzin narodów – dodał.

Dyrektor IDMN podkreślił, że obóz narodowy w Polsce uważał siebie za zorganizowaną formę życia całego narodu, a wyobrażenie to miało swoje korzenie w romantyzmie.

– Obóz narodowy w swojej własnej tradycji nigdy nie uważał siebie za synonim partii politycznej. Uważał siebie przede wszystkim za zorganizowaną formę życia całego narodu. I nie było to zawłaszczanie – wskazywał. – Skąd Polakom wzięła się umiejętność rozumienia myśli narodowej jako nietożsamej z jakąś ideologią bądź wymiarem partyjnym? Otóż wydaje się, że punktem odniesienia dla następnych pokoleń byli romantycy – tłumaczył prof. Jan Żaryn.

Nacjonalizm a literatura – podsumowanie obrad
Dwudniowe obrady koncentrowały się wokół kilku tematów przewodnich, takich jak: nacjonalistyczne środowiska literackie, inspiracje literatury związanej z obozem narodowym czy różne aspekty nacjonalizmu literackiego. Prelegenci przybliżali twórczy dorobek m.in. Karola Huberta Rostworowskiego, Aleksandra Świętochowskiego, Adama Doboszyńskiego, Jana Grabskiego. W swoich wystąpieniach pytali o znaczenie literatury zaangażowanej, jej recepcję i polityczne oddziaływanie. Dyskutowali na temat literackich wyborów twórców publikujących na łamach „Kuźni”, „Dźwigarów” czy „Prosto z mostu”.

Konferencja była częścią projektu „Mozaika Niepodległości”, którego partnerem jest Fundacja PKO Banku Polskiego. Dwudniowe wydarzenie (16-17 listopada) wpisywało się w obchody ważnych rocznic związanych z literackim ruchem narodowym.

Trwałym efektem konferencji będzie publikacja, w której znajdą się teksty prezentowane podczas dwudniowych obrad.

Antologia tekstów „Sztuki i Narodu”
Pierwszy dzień obrad zakończyła projekcja filmu dokumentalnego „Jeden dzień z życia Wacława Bojarskiego” oraz prezentacja antologii „Artysta jest organizatorem wyobraźni narodowej. „Sztuka i Naród” (1942-1944)”. W dyskusji prezentującej najnowszą propozycję wydawniczą IDMN uczestniczyli redaktor tekstów Michał Gniadek-Zieliński oraz prof. Maciej Urbanowski, który jest autorem wstępu do antologii. Rozmowę poprowadziła Agnieszka Bejnar-Bejnarowicz.

Teksty w antologii zostały przedstawione w układzie problemowym, który pozwolił uwydatnić programotwórczy charakter pisma. Materiał został podzielony na działy uporządkowane według klucza gatunkowego. Intencją redaktora było możliwie najdokładniejsze oddanie oryginału, stąd zachowanie pierwotnej pisowni tekstów, w tym ortografii i interpunkcji – często sprzed reformy językowej w 1936 r.

W dyskusji dotyczącej antologii pojawiały się wątki związane z krytycznym opracowaniem tekstów, rolą literatury zaangażowanej, programem ideowym „Sztuki i Narodu” czy literackimi inspiracjami SiN-owców. Uczestnicy spotkania zgodnie podkreślali, że zagadnienia, które pojawiały się na łamach „Sztuki i Narodu”, prowokowały do dialogowania i polemiki. Był to mocny głos literacko-intelektualny, którego nie można było zlekceważyć.

Pełna edycja „Sztuki i Narodu” ukazała się nakładem Fundacji Evviva L’arte, Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej oraz Instytutu Literatury.