Narodowe Siły Zbrojne. Negocjacje w sprawie scalenia z Armią Krajową – Audycja „Dziedzictwo i pamięć”

Do 7 marca 1944 roku trwały rozmowy dotyczące scalenia trzeciej co do liczebności organizacji konspiracyjnej w okupowanej Polsce, Narodowych Sił Zbrojnych, z Armią Krajową. Dlaczego jednak po scaleniu istniały dwie organizacje NSZ? Odpowiada dyrektor IDMN, prof. Jan Żaryn w audycji Polskiego Radia.

Narodziny NSZ
W 1942 r. znaczna część dowództwa Narodowej Organizacji Wojskowej i jej polityczne zaplecze, Stronnictwo Narodowe, zgodziło się współdziałać z AK. Już wtedy pojawiły się jednak kontrargumenty – wielu działaczy AK wywodziło się ze środowisk sanacyjnych, działających przeciwko obozowi narodowemu, część członków nie zgadzała się też z prowadzonym przez AK i Rząd RP na emigracji kursem politycznym wobec Sowietów.

– Uważali, że wrogów jest dwóch, Sowiety i Niemcy, i z jednymi i z drugimi należy w ten sam sposób walczyć, penetrować środowiska komunistyczne, m.in. powstające z inspiracji Moskwy, Gwardię Ludową czy PPR – mówi prof. Jan Żaryn w audycji Polskiego Radia. Z tych właśnie środowisk narodowych wykształciła się organizacja, będąca alternatywą wobec AK – Narodowe Siły Zbrojne.

Źródło popularności
Narodowe Siły Zbrojne powstały 20 września 1942 roku i istniały do 1947 roku. Wykształciły się głównie z połączenia części NOW, która nie chciała podporządkować się AK, ale także z sił Związku Jaszczurczego związanego z Grupą Szańca, która wywodziła się z przedwojennego Obozu Narodowo-Radykalnego ABC. Były jedną z największych organizacji konspiracyjnych w Polsce. Prof. Jan Żaryn podkreśla, że wpływ miała na to niewątpliwie popularność samego obozu narodowego w okresie międzywojennym i dobra organizacja, jaką się odznaczał.

Długi proces scalania
W NSZ zdawano sobie sprawę z zalet scalenia największych wojskowych organizacji konspiracyjnych, przede wszystkim dotyczących wspólnego dowództwa. Do marca 1944 r. podejmowano wiele prób negocjacji z AK. W akcji scaleniowej czynny udział wzięła ta część NSZ, która wywodziła się z NOW, pozostała, pochodząca z Organizacji Polskiej, nie wzięła udziału w scaleniu.

Rozłam
Powodem podziału było załamanie umowy scaleniowej po śmierci „Żegoty”, szczególnie wskutek nieuznania mianowania „Lesińskiego” na kolejnego dowódcę komendanta NSZ. Decyzji tej nie uznało środowisko wywodzące się z OP. W ten sposób w 1944 r. powstały dwie organizacje NSZ – AK i OP.

– Optymistyczne w tym wszystkim było to, iż niezależnie od akcji scaleniowej 1 sierpnia 1944 roku praktycznie obie formacje NSZ zostały zaskoczone wybuchem Powstania Warszawskiego i natychmiast doprowadziły na terenie Warszawy do scalenia tych dwóch struktur pod wspólnym dowództwem. Rzecz jasna, żołnierze NSZ-OP i NSZ-AK wzięli udział wspólnie z AK, pod jej dowództwem, w powstaniu – mówi prof. Jan Żaryn w audycji Polskiego Radia.

Zachęcamy do wysłuchania całości audycji „Dziedzictwo i pamięć” na stronie internetowej Polskiego Radia.