105. rocznica powstania Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu

105 lat temu, 15 sierpnia 1917 r. w Lozannie powstał Komitet Narodowy Polski – reprezentacja polityczna, której celem była odbudowa państwa polskiego przy pomocy państw Ententy. KNP uznany został przez rządy Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch za oficjalne przedstawicielstwo Polaków.


Fundamentem utworzonego Komitetu było działające w Lozannie w czasie I wojny światowej Koło Polityczne, składające się głównie z polityków nurtu prokoalicyjnego ze Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego i Stronnictwa Polityki Realnej. Podczas spotkań Koła dyskutowano nad bieżącym położeniem kwestii polskiej w czasie wojny i ustalano kierunki dalszych działań. W specjalnych, tajnych zjazdach politycznych uczestniczyli m.in. Roman Dmowski, Maurycy Zamoyski czy Marian Seyda.


Po raz pierwszy potrzeba sformułowania oficjalnej organizacji polskiej polityki zagranicznej na terenie Państw Sprzymierzonych, niebędącej tak jak założona w 1915 r. Centralna Agencja Polska agencją informacyjno-propagandową, pojawiła się w tym gremium w lutym 1917 r. Przyczynami wdrożenia takiego rozwiązania było fiasko polityki narodowej przy Rosji i na jej terenie, zjednoczenie sił pasywistów, a także konieczność intensyfikacji działań na zachodzie, szczególnie po włączeniu się Stanów Zjednoczonych do wojny.


Właściwą iskrą do intensyfikacji prac nad powołaniem specjalnego organu był dekret prezydenta Francji Raymonda Poincare’ego o utworzeniu Armii Polskiej we Francji z 4 czerwca 1917 r. Politycy zebrani w Lozannie pragnęli wówczas, by planowane przedstawicielstwo Polaków na Zachodzie sprawowało także polityczne zwierzchnictwo nad Armią Polską.

Ostatecznie decyzja o utworzeniu organizacji politycznej na Zachodzie została podjęta na zjeździe w Paryżu w dniach 19-25 czerwca 1917 r. Konferencja Konstytucyjna, jak oficjalnie nazwano spotkanie 9 i 10 sierpnia w Lozannie, uchwaliła utworzyć pod nazwą Komitet Narodowy Polski organizację mającą reprezentować interesy polskie wobec Państw Sprzymierzonych, opiekę nad Armią Polską i jej polityczne kierownictwo oraz opiekę cywilną nad Polakami na terenie państw Ententy. Ustalono wówczas, że Roman Dmowski ma stać na jego czele jako jego prezes.

Założyciele KNP pisali w „Komunikacie do kraju” z dnia 12 sierpnia 1917 r.:

Jakkolwiek odbudowanie Polski niepodległej i silnej leży najwyraźniej w interesie narodów zagrożonych przez wzrost potęgi niemieckiej, jakkolwiek zrozumienie tego interesu jest dziś bardzo rozpowszechnione, to jednak nie możemy liczyć, żeby wielkie cele naszej polityki były całkowicie urzeczywistnione bez naszego udziału i bez zdobycia przez nas dostatecznego wpływu na politykę aliantów. Istnieje zorganizowana i szeroko rozgałęziona intryga przeciw Polsce we wszystkich krajach i działanie jej będzie się rozwijało tem silniej, im cele nasze będą bliższe realizacji. Z tego względu przedstawiciele polityki polskiej muszą dążyć do tego, by Polska nie tylko otrzymała swoje oficjalne przedstawicielstwo na przyszłym kongresie pokoju, ale żeby już w czasie wojny zdobyła wśród aliantów głos odpowiadający silne i znaczeniu naszego narodu.

Podczas dyskusji na temat siedziby Komitetu wymieniany był m.in. Londyn, lecz ostatecznie wybrano Paryż. Komitet Narodowy Polski rozpoczął swoją działalność 15 sierpnia 1917 r.

Pierwotnie w skład Komitetu, jako członkowie, weszli: Roman Dmowski, Erazm Piltz, Jan Emanuel Rozwadowski, Marian Seyda, Konstanty Skirmunt, Władysław Sobański, Maurycy Zamoyski i Ignacy Jan Paderewski, który był przedstawicielem KNP w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Stanowili oni trzon tej organizacji, który był wzmacniany w dalszych miesiącach dokooptowywaniem kolejnych członków.

Komitet Narodowy Polski został uznany przez rząd Francji 20 września 1917 r., Wielkiej Brytanii – 15 października 1917 r., Włoch – 30 października 1917 r. oraz USA – 10 listopada 1917 za oficjalne przedstawicielstwo Polski.

Członkowie Komitetu stanowili trzon delegacji polskiej na konferencję pokojową w Paryżu po zakończeniu Wielkiej Wojny.