140. rocznica urodzin Jana Stanisława Jankowskiego

140 lat temu, 6 maja 1882 r., urodził się Jan Stanisław Jankowski, wicepremier, Delegat Rządu RP na Kraj.

Urodził się w Krasowie Wielkim, w rodzinie Józefa, właściciela ziemskiego i Julii z Olędzkich. Absolwent gimnazjum filologicznego w Piotrkowie Trybunalskim z 1900 r. Studiował na wydziale Fizyko-Matematycznym Uniwersytetu Warszawskiego, potem na Wydziale Chemicznym Warszawskiego Instytutu Politechnicznego. W 1906 wstąpił do Wyższej Szkoły Technicznej w Pradze, którą ukończył w 1908. W latach 1909–1913 asystent w katedrze chemii rolnej Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Przed I wojną światową działał Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, Stronnictwie Narodowo-Demokratycznym i Lidze Narodowej. W latach 1912–1914 wchodził w skład Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. Członek Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie (XII 1915 – II 1917).

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę pracował w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych oraz Głównym Urzędzie Ziemskim w latach 1919–1921. Był współzałożycielem Narodowej Partii Robotniczej (NPR) i prezesem jej Głównego Komitetu Wykonawczego w latach 1920–1923. Następnie, do roku 1933 piastował funkcję wiceprezesa i sekretarza GKW NPR. W 1921 był ministrem pracy i opieki społecznej w rządzie Wincentego Witosa (pierwszy rząd Wincentego Witosa), a następnie powrócił do pracy w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych.

W 1925 został podsekretarzem stanu w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej, po czym w 1926 kierował tym resortem pod koniec rządów Aleksandra Skrzyńskiego (rząd Aleksandra Skrzyńskiego) i Wincentego Witosa (trzeci rząd Wincentego Witosa). Po zamachu majowym pracował w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Był wiceprezesem Zjednoczenia Zawodowego Polskiego (1926–1936). Z ramienia NPR był posłem na Sejm w latach 1928–1935, a w latach 1927–1934 radnym Warszawy. W 1937 został członkiem Stronnictwa Pracy.

Po wybuchu wojny, działał początkowo w instytucjach opieki społecznej. W 1941 objął urząd dyrektora Departamentu Pracy i Opieki Społecznej Delegatury Rządu RP na Kraj. Pod koniec 1942 został zastępcą Delegata Rządu RP na Kraj, a następnie sam objął tę funkcję w kwietniu 1943 po aresztowaniu Jana Piekałkiewicza. Od 1944 był wicepremierem, kierującym Krajową Radą Ministrów. Zatwierdził decyzję rozpoczęcia powstania w Warszawie.

W marcu 1945 wraz z innymi przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego aresztowany przez NKWD, przewieziony samolotem do Moskwy i umieszczony w więzieniu na Łubiance. Był jednym z sądzonych w tzw. „procesie szesnastu”. Wyrokiem moskiewskiego sądu skazano go na 8 lat więzienia. Został prawdopodobnie zamordowany na dwa tygodnie przed końcem odbywania kary, 13 marca 1953 we Włodzimierzu nad Klaźmą w ZSRS.