15 maja – 131 lat temu urodził się Antoni Antczak (1890-1952)

15 maja 2021

Dziennikarz, działacz związkowy, społeczny i samorządowy. Polityk narodowo-chrześcijański. Poseł II kadencji Sejmu. Szef Delegatury Rządu na Pomorze, wiceprezes i reprezentant Stronnictwa Pracy w Krajowej Radzie Narodowej.

Urodził się w Wolenicach koło Krotoszyna. W 1914 r. wyjechał do Westfalii, gdzie pracował jako górnik i działał w polskich organizacji robotniczych i religijnych. Należał do Towarzystwa Robotników Katolickich Św. Alojzego, Związku Górników Zjednoczenia Zawodowego Polskiego (ZZP) i Narodowego Stronnictwa Robotniczego (NSR), w którym od 1919 r. pełnił funkcję sekretarza Zarządu Głównego.

Wiosną 1920 r. przybył do Torunia, gdzie mieszkał do wybuchu wojny. Wszedł do Zarządu Wojewódzkiego NSR, a po utworzeniu Narodowej Partii Robotniczej (NPR) stał na czele jej Zarządu Wojewódzkiego na Pomorze. Od 1923 r. był dyrektorem Drukarni Robotniczej i od 1926 r. redaktorem naczelnym „Głosu Robotnika”, organu NPR, w którym publikował antysocjalistyczne i prokatolickie artykuły.

W listopadzie 1929 r. został posłem do Sejmu RP i piastował mandat do czasu rozwiązania Sejmu w roku następnym. Gdy w 1937 r. doszło do połączenia NPR z Chrześcijańską Demokracją i utworzenia Stronnictwa Pracy, Antczak został prezesem Zarządu Wojewódzkiego oraz członkiem Zarządu Głównego nowej partii.

Z aktywnością polityczną łączył działalność związkową w Zjednoczeniu Zawodowym Polskim (od 1932 r. pełnił funkcję wiceprezesa ZG ZZP) oraz samorządową. Przez całe międzywojnie był radnym miasta Torunia (w latach 1924-1926 wiceprzewodniczącym i przewodniczącym Rady). Pełnił ważne funkcje w wielu organizacjach społecznych. Był m.in. prezesem Pomorskiego Związku Śpiewaczego „Moniuszko” i Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego, przewodniczącym Kasy Chorych miasta Torunia, członkiem Związku Obrony Kresów Zachodnich i Komitetu Tymczasowego Obrony Granic Pomorza.

Bezpośrednio po wybuchu II wojny światowej włączył się do konspiracji. W październiku 1939 r. został zastępcą szefa Wydziału Administracji Cywilnej organizacji „Grunwald”, która pełniła rolę Okręgowej Delegatury rządu Rzeczypospolitej na terenie Pomorza. Na początku 1940 r. zbiegł z Torunia na Wołyń, a później do stolicy, gdzie od lipca 1941 r. pełnił funkcję Wojewody Pomorskiego (Okręgowego Delegata Rządu RP na Pomorze z siedzibą w Warszawie). Występował wówczas pod nazwiskiem Adamski i pseudonimem „Dyrektor”.

Działał we władzach „Rombu”, czyli konspiracyjnego Stronnictwa Pracy. Po aresztowaniu Franciszka Kwiecińskiego (19.01.1942) został jego prezesem. Od lutego 1943 r. łączył tę funkcję ze stanowiskami wiceprzewodniczącego narodowo-katolickiej „Unii” oraz skarbnika podziemnego Zjednoczenia Zawodowego Polskiego (ZZP).

Po upadku Powstania Warszawskiego trafił do Dulagu-121 w Pruszkowie, skąd wywieziono go na roboty do Niemiec (Leneburg). W czasie wojny stracił jedynych dwóch synów.

Powrócił do Polski w marcu 1945 r. Wybrany wiceprezesem odradzającego się Stronnictwa Pracy, w grudniu t. r., wszedł – jako delegat partii – w skład Krajowej Rady Narodowej. W lipcu 1946 r., wobec nasilającej się infiltracji przez służby komunistyczne, wraz z grupą Karola Popiela wystąpił ze Stronnictwa i zrezygnował z mandatu w KRN, dystansując się odważnie od ideologii komunistycznej.

W sierpniu 1948 r. płk Luna Bristigerowa kazała go aresztować. Po niemal trzyletnim śledztwie w kwietniu 1951 r. stanął przez Rejonowym Sądem Wojskowym w Warszawie i został skazany na 15 lat więzienia za „prowadzenie nielegalnej działalności w latach 1945-1948” oraz „współpracę z Gestapo w czasie okupacji”.

Zmarł w niejasnych okolicznościach 31 sierpnia 1952 r. w więzieniu we Wronkach. Spoczywa na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 171-2-5).

W 1958 r. został zrehabilitowany.

Autor: Redakcja IDMN