19 grudnia – 97 lat temu powstał drugi rząd Władysława Grabskiego

Drugi rząd Grabskiego, utworzony po ustąpieniu gabinetu Wincentego Witosa (tzw. rządu Chjeno-Piasta), stanął w obliczu dramatycznych wyzwań gospodarczych i społecznych. Pogłębiał się gwałtownie kryzys ekonomiczny, inflacja sięgała 360%, za 1 dolara trzeba było zapłacić 9,8 mln marek polskich, kraj opanowała fala strajków i manifestacji.

Do nowego rządu nie wszedł żaden minister z poprzedniego gabinetu a nowi ministrowie nie zajmowali eksponowanych stanowisk w swoich partiach. W założeniu miał być to ponadpartyjny rząd fachowców. Premier Władysław Grabski , który zachował jednocześnie tekę ministra skarbu, w expose wygłoszonym 20 grudnia zobowiązując się do zrównoważenia budżetu i przeprowadzenia reformy walutowej zażądał od sejmu specjalnych pełnomocnictw, które otrzymał na pół roku w dniu 11 stycznia 1924 r. przy sprzeciwie „broniących demokracji” komunistów, socjalistów i niektórych mniejszości.

W krótkim czasie autorytarne rządzenie za pomocą dekretów umożliwiło dokonanie zasadniczych reform, takich jak ustanowienie podatku majątkowego i waloryzacji podatków, ograniczenie wydatków państwa i zredukowanie administracji państwowej (zwolniono 30 tys. urzędników), powstanie monopoli, a przede wszystkim utworzenie niezależnego banku emisyjnego – Banku Polskiego oraz wprowadzenie nowej waluty – polskiego złotego (28 kwietnia 1924). W maju 1924 r. premier utworzył Bank Gospodarstwa Krajowego. Polski złoty miał pokrycie w złocie i walutach obcych przez co jego kurs ustabilizował się w stosunku 5,18 zł za 1 dolara. Już wiosną 1924 r. dostrzeżono pierwsze efekty: spadały ceny i rosły płace pracowników. Do reformy krytycznie nastawieni byli przedsiębiorcy, którzy ponieśli duże koszty jej wprowadzenia. Stabilność waluty oraz zwalczanie inflacji stały się podstawowymi kryteriami polskiej polityki gospodarczej na cały pozostały okres międzywojnia.

Niepokój powodowała „płonąca” granica wschodnia. W drugiej połowie 1924 r. działania dywersyjne wzmogły bojówki sowieckie. Odpowiedzią rządu było powołanie we wrześniu t.r. elitarnej formacji wojskowej – Korpusu Ochrony Pogranicza (projektodawcą był minister spraw wojskowych gen. Władysław Sikorski).

10 lutego 1925 rząd Władysława Grabskiego podpisał ze Stolicą Apostolską konkordat. Kościół katolicki uzyskał niemal całkowitą swobodę w obsadzie i nominacjach godności kościelnych. Premier nie zgodził się jednak na ustanowienie katolicyzmu religią państwową.

W połowie 1925 r. pojawiły się pierwsze niepokojące sygnały dotyczące stanu gospodarki. Niemcy wypowiedziały wojnę celną, wzrosło bezrobocie. Pomimo prób balansowania sił politycznych rząd tracił poparcie większości parlamentarnej. W lipcu ze względu na niestabilny (przewartościowany) kurs złotego Bank Polski zawiesił wymienialność złotówek. Gdy jego prezes Stanisław Karpiński odmówił dokonania interwencji giełdowej, 13 listopada 1925 r. Władysław Grabski podał się do dymisji. Odszedł z polityki poświęcając się nauce.