21 stycznia – 171 lat temu urodził się hr. Józef August Ostrowski (1850-1923)

21 stycznia 2021

Ziemianin, społecznik, polityk konserwatywno-liberalny, prezes Stronnictwa Polityki Realnej, członek rosyjskiej Rady Państwa, członek Rady Regencyjnej.

Urodził się w rodowym majątku Maluszyn nad Pilicą koło Włoszczowej. Był synem prezesa Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. Kończył warszawskie gimnazjum oraz Uniwersytet Warszawski z tytułem kandydata praw (1870). Studia prawnicze kontynuował na uniwersytecie w Berlinie. Uczęszczał na wydziały rolne w Halle oraz w Hohenheimie. Po powrocie do kraju w 1874 r. zajął się prowadzeniem wzorowego gospodarstwa, zakładów przetwórczych i cukrowni. Podjął jednocześnie szeroką działalność społeczną. Współorganizował warszawską wystawę rolniczą (1874), został wybrany sędzią gminnym w Piotrkowie (1876), prezesem Towarzystwa Kredytowo-Ziemskiego w Kaliszu, brał udział w organizacji samorządu ziemiańskiego, spółdzielczości i akcji dobroczynnych. Należał do grona twórców Polskiej Macierzy Szkolnej.

Aktywność polityczną rozpoczął u schyłku XIX w. Nawiązał bliską współpracę z Erazmem Piltzem, założycielem i redaktorem ukazującego się w Petersburgu konserwatywnego tygodnika „Kraj”, a następnie warszawskiego dziennika „Słowo” (od 1899 r. był w składzie Rady Redakcyjnej). Należał do wpływowej grupy ziemian, przemysłowców i bankierów Królestwa Polskiego, która, za pośrednictwem towarzyskich kontaktów z arystokracją i wyższymi urzędnikami rosyjskimi, zabiegała w Petersburgu o ulgi gospodarcze i złagodzenie polityki rusyfikacyjnej.

W dniu 18 października 1905 r. powołał do życia konserwatywne Stronnictwo Polityki Realnej. Był głównym autorem jego założeń politycznych i pierwszym prezesem (do 1908). W wystąpieniu programowym odwoływał się do myśli Adama Czartoryskiego i Aleksandra Wielopolskiego, nauki chrześcijańskiej, zasad ochrony rodziny i własności, zapowiadając nadejście chwili dziejowej umożliwiającej zdobycie praw narodowych i swobód obywatelskich.

W latach 1906-1910, wybierany „jako krzywd polskich rzecznik” z guberni radomskiej, zasiadał w rosyjskiej Radzie Państwa, gdzie pełnił funkcję prezesa Koła Polskiego. W kampaniach wyborczych do Dumy blisko współpracował ze Stronnictwem Demokratyczno-Narodowym. Po 1910 r. przejawiał coraz większą rezerwę wobec angażowania się po stronie Rosji i koncentrował się na pracy w Radzie Towarzystwa Popierania Pracy Społecznej (w 1917 r. został jej prezesem honorowym).

Po wybuchu wojny, latem 1915 r., z chwilą ustępowania wojsk rosyjskich z Królestwa należał do grupy polityków realistycznych, którzy losy sprawy polskiej wiązali z państwami centralnymi, początkowo z Austro-Węgrami, a później z Niemcami. Usilnie zabiegał o porozumienie środowisk konserwatywnych Królestwa Polskiego i Galicji (w październiku 1915 r. zorganizował wspólną konferencję w Kielcach).

Zaakceptowany przez władze państw centralnych, a także Międzypartyjne Koło Polityczne, 27 października 1917 r. wraz z abp. Aleksandrem Kakowskim i księciem Zdzisławem Lubomirskim wszedł w skład trójosobowej Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego. Uchodził za polityka gabinetowego, oficjalnie występował dość rzadko. Dużo uwagi poświęcał też sprawom tworzenia wojska polskiego. Był autorem większości orędzi i ustaw opublikowanych przez Radę, w tym aktu proklamacji niepodległości Polski 7 października 1918 r.

Przekazywanie przez regentów władzy wojskowej (11 listopada) i cywilnej (14 listopada) brygadierowi Józefowi Piłsudskiemu odbywało się w warszawskim mieszkaniu hr. Ostrowskiego.

Zmarł 30 czerwca 1923 r. w Maluszynie i został pochowany w rodzinnym mauzoleum (cmentarnej kaplicy św. Barbary). Rodziny nie założył. Był ostatnim męskim przedstawicielem maluszyńskiej linii rodu Ostrowskich.

Autor: Redakcja IDMN