22 lutego – 99 lat temu zmarł ks. prof. Idzi Radziszewski (1871-1922)

Duchowny katolicki, filozof i psycholog, założyciel i pierwszy rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Urodził się w Bratoszewicach koło Łodzi. Uczył się pod kierunkiem ojca – nauczyciela, a w latach 1881-1889 w Gimnazjum Filologicznym w Płocku (w „Małachowiance”). Po maturze wstąpił do Seminarium Duchownego we Włocławku. W 1893 r. został skierowany na studia w Cesarskiej Akademii Duchownej w Petersburgu, którą ukończył w 1897 r., rok wcześniej przyjmując święcenia kapłańskie.

W 1898 r. na życzenie władz diecezjalnych wyjechał do Katolickiego Uniwersytetu w Louvain, gdzie pod kierunkiem wybitnego filozofa neoscholastycznego, ks. Dezyderego Merciera podjął studia nad ewolucją poglądów filozoficznych Karola Darwina i Herberta Spencera, uwieńczone doktoratem (1900). Pobyt w belgijskiej wszechnicy był okazją do poznania uczelni, w której nauka i wiara nie pozostawały w sprzeczności.

Po europejskiej podróży i powrocie na ziemie polskie pracował na stanowisku profesora filozofii i pedagogiki w Diecezjalnym Seminarium Duchownym we Włocławku. Był jego wicerektorem (1901-1905), a następnie (1908-1914) rektorem. W 1909 r. zainicjował wydawanie, poświęconego teologii i filozofii, miesięcznika „Ateneum Kapłańskie”.

Czas I wojny światowej spędził w Petersburgu, wykładając filozofię w Cesarskiej Akademii Duchownej Rzymskokatolickiej. Był reformatorem i ostatnim rektorem tej uczelni. Angażował się w życie licznej petersburskiej Polonii. Kierował Towarzystwem Miłośników Historii i Literatury Polskiej, działał w Głównym Komitecie Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny.

W lutym 1918 r. powołał komitet organizacyjny katolickiego uniwersytetu w odradzającej się Polsce. Według inicjatora, wzorowana na Louvain, nowa uczelnia powinna uprawiać badania we wszystkich dziedzinach wiedzy w duchu harmonii między nauką i wiarą. Szanse na realizację tego projektu stworzyły środki finansowe fabrykanta Karola Jaroszyńskiego, jednego z najbogatszych Polaków w Rosji. Potencjał naukowy (kadry, biblioteka) tworzyło przede wszystkim dziedzictwo kasowanej przez bolszewików akademii petersburskiej. W czerwcu 1918 r., po przeniesieniu się Komitetu do kraju, zapadła decyzja o zlokalizowaniu uczelni w Lublinie, otwierając tym samym akademicką epokę tego miasta. W dniu 27 lipca 1918 r., przy gorącym wsparciu nuncjusza Achillesa Ratti (późniejszego papieża Piusa XI), projekt uzyskał akceptację Zjazdu Biskupów Królestwa Polskiego, a ks. prof. Radziszewski został wyznaczony na pierwszego rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Dzięki jego zaangażowaniu już 9 grudnia 1918 r. uczelnia rozpoczęła działalność, otwierając pierwsze 4 wydziały: Teologiczny , Prawa Kanonicznego, Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych oraz Nauk Humanistycznych. Oprócz funkcji rektora, prof. Radziszewski wykładał filozofię i prowadził zajęcia z psychologii. Większość badań naukowych poświęcił dialogowi między teologią a naukami przyrodniczymi. Był specjalistą w psychofizjologii eksperymentalnej. Do jego pasji badawczych należało zgłębianie podstaw zmysłu równowagi oraz zmysłu słuchu. Należał do Towarzystw Filozoficznych we Lwowie i Warszawie, Polskiej Akademii Umiejętności oraz Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu.

W styczniu 1922 r. chory na gruźlicę założyciel KUL mógł się radować z ukończenia, wyremontowanego za pieniądze Jaroszyńskiego pierwszego skrzydła gmachu uczelni. Zmarł 40 dni później. Spoczywa na lubelskim cmentarzu przy ul. Lipowej.