23 lutego – 147 lat temu urodził się prof. Stanisław Kasznica (1874-1958)

23 lutego 2021

Prawnik, rektor Uniwersytetu Poznańskiego, publicysta, polityk narodowo-konserwatywny i senator, ojciec Stanisława Kasznicy ostatniego dowódcy NSZ.

Urodził się w Warszawie. Był synem dziekana Wydziału Prawa Szkoły Głównej. Uczęszczał do szkół średnich w Warszawie, Lwowie i w Krakowie, gdzie zdał maturę w Gimnazjum św. Anny (1893). Początkowo studiował chemię, następnie medycynę, jednakże ostatecznym wyborem stało się prawo, które ukończył na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie uwieńczył doktoratem na Uniwersytecie Jagiellońskim (1904) i stypendium Akademii Umiejętności w Heidelbergu. W latach 1906-1919 mieszkał we Lwowie, gdzie pracował w Namiestnictwie i wykładał (1912-1919) w Akademii Rolniczej w podmiejskich Dublanach.

Od młodości działał w ruchu niepodległościowym. Podczas studiów współkierował „Bratnią Pomocą”, pisywał do „Gazety Polskiej” i angażował się w działania konspiracyjnej organizacji „Oświata Narodowa”, za co w 1898 r. trafił na krótko do X Pawilonu Cytadeli.

W 1904 r. został członkiem Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego a rok później tajnej Ligi Narodowej. W latach 1908–1914 był współwydawcą dwutygodnika „Rzeczpospolita”.

Przez dwa lata (1913-1914) zasiadał jako poseł w sejmie galicyjskim, gdzie pełnił funkcję sekretarza.

Podczas I wojny światowej był członkiem sekcji wschodniej członkiem Naczelnego Komitetu Narodowego. W 1915 r. został aresztowany przez władze austriackie pod zarzutem zdrady. Należał do współzałożycieli Zjednoczenia Narodowego (1915), które dwa lata później wprowadził do Związku Międzypartyjnego, mającego koordynować działania polskich stronnictw w zaborze austriackim. W listopadzie 1918 r., podczas walk z Ukraińcami, przyczynił się do ukonstytuowania Polskiego Komitetu Narodowego we Lwowie

W niepodległej Polsce stanął na czele departamentu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (1919). W 1919 r. przeprowadził się do Poznania, gdzie objął Katedrę Prawa Administracyjnego na Uniwersytecie. W latach 1929-1932 był rektorem tej uczelni, a później pełnił rolę prorektora.

Równocześnie kontynuował pracę polityczną. W latach 1922-1927 sprawował mandat senatora jako reprezentant, a zarazem przewodniczący zarządu Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego. W kolejnych rządach zajmował się reformą administracji państwowej.

Po zamachu majowym wycofał się z życia politycznego i pracował naukowo.

Współpracował z instytucjami katolickimi i ówczesnym prymasem Polski kardynałem Augustem Hlondem. Od 1933 r. organizował rekolekcje zamknięte dla profesorów uniwersytetu. W 1935 r. wydał, wielokrotnie później wznawiany, zbiór szkiców o tematyce religijnej pt. „Rozważania”.

W 1935 r. Prezydent Mościcki mianował go sędzią Trybunału Kompetencyjnego.

Na początku II wojny światowej został uwięziony przez Niemców jako zakładnik, a w grudniu 1939 r. wysiedlony wraz z rodziną z Poznania do Limanowej. W latach 1942–1944 przebywał w Warszawie, gdzie wykładał prawo administracyjne na tajnych kompletach konspiracyjnego Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Ziem Zachodnich. Pod pseudonimem dr A. Łużycki wydał w podziemiu podręcznik „Polskie prawo administracyjne” (1943).

W marcu 1945 r. powrócił do Poznania i zajął się odbudową macierzystego wydziału. W Instytucie Zachodnim zorganizował Sekcję Prawną. Wraz ze stalinizacją nauki, a przede wszystkim ze względu na działalność syna, ostatniego szefa NSZ, w końcu 1947 r. został przeniesiony na emeryturę. Przywrócony do pracy na fali odwilży w 1956 r., nie miał jednak prawa prowadzenia zajęć ze studentami.

Zmarł 17 listopada 1958 r. w Krosinku pod Poznaniem – majątku, który zakupił w latach 20.XX w. Zgodnie z ostatnią wolą spoczął na cmentarzu w pobliskiej Mosinie (cmentarz II, sektor V, miejsce 3).

Autor: Redakcja IDMN